تحلیل دگرشکلی پس از تریاس پهنه ی مابین گسلهای مشا و طالقان در البرز مرکزی

چکیده در این رساله تکامل ساختاری بخشی از جنوب البرز مرکزی بین گسلهای مشا و طالقان از تریاس تا پلیوسن مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور فصل اول به کلیات، فصل دوم و سوم به ترتیب به بررسی تکامل ساختاری این پهنه در مزوزوییک و ترشیری و فصل چهارم به بررسی شرایط دما- فشار پهنه گسل مشا اختصاص یافته است. در فصل دوم این رساله مدلی برای وارونگی مزوزوییک گسلهای نرمال اولیه که به عنوان گسلهای مرز حوضه در درون پالئوگرابن طالقان-گاجره-لار “tglp” در رشته کوههای البرز مرکزی عمل می کردند، ارائه شده است. بدین منظور چینه شناسی نیم گرابنهای درون پالئوگرابن و جنوب البرز مرکزی به همراه داده های جدید ساختاری برداشت شده از هندسه و کینماتیک گسلهای مرز حوضه مورد استفاده قرار گرفتند. پالئوگرابن tglp طی رخدادهای سیمرین آغازین و میانی و کرتاسه پایانی تکامل یافته است. چین های با خوابیدگی به سمت شمال در سنگهای پالئوزوییک به همراه توسعه برگوارگی سطح محوری در ارتباط با سیمرین آغازین و وارون شدن گسلهای مرز حوضه ای مشا و حسنکدر معرفی شده اند. طی سیمرین میانی (باژوسین) همزمان با باز شدن حوضه کاسپین، پالئوگرابن طالقان – گاجره - لار با رشد نیم گرابن گاجره در فرادیواره گسل مشا گسترش پیدا کرد. این نیم گرابن ضخیم ترین بخش سنگهای ژوراسیک در جنوب البرز مرکزی را دارا بوده و به عنوان عمیق ترین بخش حوضه ژوراسیک در منطقه در نظر گرفته می شود. رخداد کرتاسه پایانی – پالئوسن آغازین با چین خوردگی و راندگی سنگهای ژوراسیک و کرتاسه همراه بوده و سبب وارون شدن پالئوگرابن طالقان – گاجره – لار در امتداد گسل مرزی طالقان گردید. ایجاد یک ناپیوستگی زاویه دار بین سازند ائوسن کرج و نهشته های مزوزوییک نتیجه این وارون شدگی است. در فصل بعد، به اثر رخداد ترشیری بر پالئوگرابن طالقان- گاجره – لار پرداخته شده است. نیم گرابن گاجره که پس از رخداد فشاری کرتاسه پایانی - پالئوسن آغازین، به صورت منطقه مرتفع بود، با آغاز حرکات کششی ائوسن، گسلش نرمال و پیشروی دریا، به زیر آب رفته و سازند زیارت به صورت محدود و سپس دو عضو شیل زیرین و توف میانی سازند کرج در آن نهشته شده است. همانند غالب مناطق جنوب البرز مرکزی با آغاز فعالیت های تراکمی اولیگوسن - میوسن، نهشته های اولیگوسن و میوسن در این نیم گرابن تشکیل نشدند. براساس شواهد جنبشی پس از ائوسن از گسلهای طالقان و مشا که جنبش مورب لغز معکوس با مولفه راستگرد را نشان می دهند، مدل وارون شدگی مورب برای دگرریختی اولیگوسن- میوسن منطقه مطالعه در نظر گرفته می شود که سبب چین خوردگی نهشته های ائوسن در نیم گرابن گاجره، تشکیل شاخه جنوبی گسل مشا در فشم به صورت میانبر فرودیواره ای و چین خوردگی های گسترده با روند جنوب شرقی در این منطقه، راندگی های (break-back thrust) نسبت به گسل مشا در کوههای طالقان، وارون شدن گسل سیب چال و تشکیل گسل میانبر در فرودیواره گسل طالقان در دیزین گردیده است. وارون شدگی مورب در اولیگوسن- میوسن سبب چین خوردگی، راندگی و همچنین برپایی در فرادیواره گسل طالقان گردیده که مجموعه های مزوزوییک و سنوزوییک را در این نیم گرابن رخنمون داده اند. روند دیگری از چین خوردگی (شمال شرقی) به صورت ملایم در واحدهای ترشیری منطقه مطالعه وجود دارد که تشکیل آنها می تواند با تغییر مولفه راستالغز راستگرد دگرریختی به چپگرد در البرز مرکزی پس از پلیوسن مرتبط باشد، اما سن این رخداد هنوز به طور قطع تعیین نشده است. در فصل چهارم با مطالعه ریزساختار کانی های کوارتز و کلسیت و ترمومتری میانبارهای سیال در رگه های کلسیتی از پهنه گسل مشا شرایط دگرشکلی این پهنه گسل در طی ترشیری بررسی شده است. براساس دگرشکلی درون بلوری دانه های کوارتز، ماکل مکانیکی کلسیت و اطلاعات حاصل از ترمومتری میانبارهای سیال اولیه در رگه های کلسیتی موجود در پهنه گسل مشا، بیشینه دمای دگرریختی پهنه گسل طی ترشیری را حدود 300 درجه سانتیگراد (کمتر از 350 درجه) برآورد گردیده است. در شرایط آدیاباتیک این بیشینه دما، عمقی بین 8.5 تا 12 کیلومتر و فشاری بین 25/2 تا 3/3 کیلوبار برای پهنه ترشیری گسل مشا برآورد گردیده که با داده های لرزه ای از گسل که فعالیت گسل را در عمق 10 تا 15 کیلومتر نشان می دهد، همخوانی دارد. در نهایت می توان اینطور جمع بندی کرد که مجموعه واحدهای سنگی پالئوزوییک – مزوزوییک پالئوگرابن طالقان-گاجره-لار در جنوب البرز مرکزی، یک پهنه با سه بار وارونگی زمینساختی در طی سیمرین پیشین، کرتاسه پایانی- پالئوسن آغازین، و اولیگوسن- میوسن است که بیش از هر چیز تحت تاثیر گسل اساسی و پی سنگی مشا و سپس گسل طالقان و گسلهای فرعی دیگر بوده که در دوره های مختلف رسوبگذاری را در این حوضه کنترل کرده اند. الگوی دگرریختی ها در پالئوگرابن تحت تاثیر زمینساخت وارون بوده است، اما شدت رخداد اولیگوسن- میوسن سبب شده است تاکنون چندان به آثار رخدادهای قبلی توجه نشود.