بررسی پایداری توسعه منطقه شهری رشت با استفاده از روش جای پای اکولوژیک

پس از انقلاب صنعتی شهرها به سرعت توسعه یافتند و اثرات این توسعه بر محیط زیست و کیفیت زندگی مردم این جوامع وارد شده است. در حالی که مناطق شهری کمتر از 3% نواحی حاصلخیز جهان را به خود اختصاص می دهند، بیش از نیمی از جمعیت کل جهان و بیشترین مصرف منابع و تولید پسماند را به خود اختصاص داده اند. به این ترتیب، شهرها برای رسیدن به پایداری، رشد و توسعه، به منابع خارج از مرزهای سیاسی شان متکی هستند. در سال های اخیر با گسترش شهرها و بروز و تشدید آثار زیست محیطی و اجتماعی، رهیافت توسعه پایدار از سوی سازمان ملل متحد مطرح شد و با توجه به اثرات نامطلوب رشد و توسعه، موضوع توسعه پایدار وارد مباحث و برنامه های جوامع و دولت ها قرار گرفت. از آن زمان، روش های مختلفی برای اندازه گیری توسعه پایدار جوامع ابداع و مورد استفاده قرار گرفت. روش جای پای اکولوژیک یکی از این روش ها است. این روش میزان استفاده از منابع و تولید پسماند را بر حسب پهنه های زمین وآب مورد نیاز نشان می دهد و همچنین امکان سنجش مصرف منابع زمین را در سطح جهانی، ملی و منطقه ای و فردی را فراهم می کند. این روش امروزه به عنوان شاخص سنجش پایداری در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. و تاکنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، سانتیاگو، لیورپول مورد استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش جای پای اکولوژیک، به بررسی پایداری منطقه شهری رشت پرداخته ایم. با استفاده از روش جای پای اکولوژیک، میزان مصرف را به تفکیک پهنه های زمین که در روش جای پای اکولوژیک مشخص شده است محاسبه نمودیم تا جای پای هر بخش مصرفی به دست آید. برای سنجش پایداری، میزان ظرفیت زیستی نیز محاسبه شد و با جای پای اکولوژیک مقایسه گردید. بر اساس محاسبات، جای پای اکولوژیک منطقه شهری رشت، 979/1 هکتار به ازای هر نفر برآورد شد همچنین، ظرفیت زیستی414/0 هکتار به ازاء هر نفر محاسبه گردید. با توجه به اینکه مقدار ظرفیت زیستی کمتر از جای پای اکولوژیک رشت است، به این نتیجه می رسیم که منطقه شهری رشت از لحاظ اکولوژیک ناپایدار است. محاسبات نشان می دهد که به صورت کلی منطقه شهری رشت 39/1342153 هکتار کسری اکولوژیک دارد و این مقدار کسری اکولوژیک، با واردات منابع از مناطق پشتیبان جبران می شود. نتایج حاصل از محاسبات نشان می دهد که منطقه شهری رشت برای تامین نیازهای خود تا حد زیادی وابسته به مناطق پشتیبان خود بوده و از لحاظ اکولوژیکی پایدار نیست.