مال و سرمایه از دیدگاه امام علی علیه السلام

چکیده ویژگی خاص امام علی علیه السلام آن است که بسیاری از آموزه‏های دینی را در مقام حکومت در این حوزه تطبیق کرده‏اند، لذا دیدگاه‏هایی در مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی دارند. حال مسئله اصلی این است که، خطوط کلی و روش‏های درست استفاده از مال و سرمایه مالی، از دیدگاه، گفتار، و رفتار آن حضرت، و پیامهای ایشان در این حوزه چیست؟ الف) امام علی در مواردی از مال و ثروت به خوبی یاد کرده اند و آن را ابزاری جهت کسب خشنودی خداوند می‏شمارند ولی در اکثر موارد از آن به عنوان بی تقوایی و شهوت رانی یاد کرده اند. از نظر ایشان، اگر مال و ثروت در جهت کارهای خیر و به نیّت قرب الهی جمع‏آوری شود، بسیار ممدوح است ولی متأسفانه در بیشتر موارد، عکس مطلب صادق است، یعنی افراد متموّل، مال را برای رفاه و آسایش و خوشگذرانی بیشتر خود و خانواده خویش جمع‏آوری می‏کنند، لذا از عهده مسئولیت خطیری که خداوند بر دوش آن‏ها نهاده ـ یعنی رسیدگی به فقرا و نیازمندان ـ شانه خالی می‏کنند. ب) نوع مصرف دارائی و ثروت، در نظر امام علیه السلام، ملاک مطلوبیّت ثروت قرار گرفته است. لذا از دیدگاه حضرت مالی که در مدار الهی خود در جریان است، یعنی در راه خدا و در مسیری صحیح مصرف می‏شود، نمی‏تواند عامل طغیان و شهوت‏رانی، و سبب فتنه و فساد باشد. ج) از طرفی هم فقر یک معضل اجتماعی بسیار خطرناک است که در مباحث عمده اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار می‏گیرد. فقر هم مانند دیگر مشکلات و معضلات، دارای عللی است، از جمله: بی‏کاری، انباشته شدن مال و سرمایه نزد ثروتمندان، اسراف و تبذیر، احتکار و انبار کردن کالاها توسط عدّه‏ای خاص، گوشه‏گیری و عبادت‏ کردن صرف، بخل و جمع‏آوری مال و سرمایه. امام علی علیه السلام، مسئولیت ثروتمندان را در این بین بسیار مهم بیان می‏کنند، لذا از نظر ایشان، توانگران و ثروتمندان در کنار دولت و حکومت، مسوول تأمین نیازهای فقرا هستند، چرا که خداوند در اموالشان حقی را برای فقرا مقرّر داشته که باید ادا شود. کلید واژه‏ها: مال، سرمایه، ثروت، فقر، غنا، مصرف، در آمد مالی ، مسئولیت ثروتمندان.