بررسی نقش مولفه معنا در ایجاد حس مکان در فضاهای شهری نمونه موردی : خیابان ارگ شهر مشهد – حدفاصل میدان شهدا و میدان ده دی

پژوهش حاضر بر مبنای بررسی نقش مولفه معنا در شکل گیری حس مکان در فضای شهری و در راستای پاسخگویی به سوالاتی مبنی بر اینکه مولفه معنا در هر یک از گونه های خود ( شامل معانی موجود در ذهن انسان و معانی موجود در مکان )، چه سطحی از معنا را می سازد و چگونه در فرایند شکل گیری حس مکان تأثیر می گذارند ؟ و اینکه معانی موجود در ذهن انسان، بر اساس مرتبه ای که از سطوح گوناگون معنا منتقل می کنند، چه سطحی از مفهوم حس مکان را برای انسان قابل درک می سازند؟ آغاز گردید و بر همین اساس در پی دستیابی به اهدافی در خصوص بررسی چگونگی ارتباط گونه های مختلف مولفه معنا ( شامل معانی موجود در ذهن انسان و معانی موجود در مکان )، با سطوح گوناگون معنا ، چگونگی تأثیرگذاری آنها در فرایند شکل گیری حس مکان و همچنین بررسی ارتباط میان ادراک سطوح مختلف معانی موجود در ذهن انسان و چگونگی رسیدن به مراتب گوناگونی از حس مکان بر مبنای هر یک از سطوح مرتبط با معانی مذکور ، بر آمد. در واقع آنچه بر اهمیت این پژوهش تأکید نموده و زمینه ساز انجام آن گردید، ضرورت اتخاذ رویکردی عمیق به تجربه و ادراک معنادار مکان و دست یابی به سطوح ژرف حس مکان است که فراهم آورنده بستری باشد که در آن افراد به ادراک معانی موجود در مکان و همچنین به خلق معانی ارزشی و نمادین از مکان در ذهن خود، نائل گردند و پیوندی ارزشی، عاطفی و نمادین میان خود و مکان بوجود آورند. این پژوهش بر اساس جنبه های نظری شامل چندین مفهوم مرتبط با بحث اصلی می باشد که از میان آنها می توان به مفاهیمی نظیر فضا، مکان، حس مکان ، معنای مکان و ادراک محیطی اشاره نمود که جمع بندی های حاصل از ارتباط میان آنها، زمینه ساز تنظیم چارچوب نظری تحقیق گردیده است. لذا در راستای بررسی و تحلیل روابط میان مفاهیم مختلف از قبیل سطوح معنای مکان ، سلسله مراتب حضور انسان در مکان و سطوح گوناگون حس مکان که چارچوب نظری مذکور بر پایه آنها بنا نهاده شده است، خیابان ارگ شهر مشهد بعنوان نمونه موردی و بستری برای تحلیل های مورد نظر ، انتخاب گردید. بنابراین در این پژوهش که از گونه تحقیق های کیفی می باشد ، به منظور جمع آوری اطلاعات و داده ها در نمونه مورد مطالعه، از روش مصاحبه نیمه طراحی شده، استفاده گردید و با بهره گیری از روش های کدگذاری و هرمنوتیک و تفسیر داده ها، به تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه ها پرداخته شد. در نهایت یافته های تحقیق و آنچه از تحلیل های انجام شده حاصل گردید ، مبتنی بر آن است که ادراک معانی موجود در مکان که مرتبط با ادراک معانی فیزیکی می باشند، با طیف کاملی از برون بودگی و صرفاً مراتب اولیه درون بودگی مرتبط می باشند که این امر می تواند عمدتاً منجر به بی تفاوتی نسبت به مکان و یا حداکثر آگاهی از قرارگیری در مکان گردد. همچنین ادراک معانی موجود در ذهن انسان که مرتبط با ادراک معانی شخصی و اجتماعی می باشند، مراتب بالای حضور در مکان و ارتباط و پیوند مستحکمی میان انسان و مکان که شامل درون بودگی وجودی می باشد را در بر می گیرند و بر مبنای آن، از همذات پنداری، تعلق و دلبستگی به مکان تا حضور در مکان و فداکاری برای آن را شامل می شوند که این سطوح نشانگر عالی ترین سطوح حس مکان هستند.