بهینه سازی محیط کشت و تیمارهای سترون جهت ریزازدیادی betula litwinowii

توس (betula) بازمانده جنگل های اولیه خزری و از درختان در حال انقراض به شمار می رود و سهم آن در ترکیب جوامع جنگل های ایران بسیار ناچیز می باشد. سنگلاخی بودن رویشگاه، مشکلات مربوط به زادآوری و جوانه زنی بذور، فشار عوامل محیطی زنده و غیر زنده از قبیل آفات و بیماری ها و شرایط اکولوژیک، استفاده از روش های آزمایشگاهی نظیر ریزازدیادی و کشت بافت را جهت، بازسازی و حفاظت از این گونه رو به انقراض کاملا توجیه می کند. هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین بهترین روش سترون سازی، محیط کشت و تیمار هورمونی مناسب برای ریزازدیادی درخت توس بود. ریزنمونه های برگ و تک گره به صورت تصادفی از نهال های توس 4-5 ساله انتقال یافته، از رویشگاه سنگده به دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و بذور توس از دو منطقه جنگلی، شامل سنگده استان مازندران و سیامرزکوه استان گلستان جمع آوری و کشت شدند. داده های به دست آمده با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از نرم افزار spssو mstatc مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برای مقایسه میانگین داده ها از آزمون lsd استفاده شد. نتایج نشان داد برای استریل کردن ریزنمونه های برگ و تک گره، بهترین حالت استفاده از تیمار کلرید جیوه 1/0 درصد به مدت 7 دقیقه بود. بهترین تیمار برای جوانه زنی بذور توس قارچ کش دیفنوکونازول 3 درصد به مدت 24 ساعت به همراه آب گرم 55 درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه و کلرید جیوه 1/0 درصد به مدت 10 دقیقه بود. دو محیط کشت ms و wpm با غلظت های مختلف هورمونی برای جوانه زنی ریزنمونه های تک گره مناسب بودند، ولی ریشه زایی کمی در آن ها مشاهده شد. برای ریزازدیادی ریزنمونه های برگ، بهترین محیط کشت و تیمار هورمونی مربوط به محیط کشت پایه wpm به همراه یک میلی گرم بر لیتر هورمون bap و 1/0 میلی گرم بر لیتر 2,4-d بود. کالوس های حاصل شده بر روی این ترکیب محیط کشت قادر به اندام زایی بودند و گیاه چه های ریشه دار تولید شد.