قیمت گذاری آب کشاورزی در مناطق خشک و تاثیر آن بر واحدهای کشاورزی (مطالعه موردی شهرستان بردسیر استان کرمان)

در دهه های اخیر استان کرمان با کمبود آب شدیدی به خصوص در بخش کشاورزی مواجه بوده، بطوری که سالانه شمار زیادی از چاههای این استان خشک و از رده بهره برداری خارج می گردند. در گذشته بدون در نظر گرفتن پتانسیل های منابع آبی، امتیاز حفر چاههای زیادی در این منطقه داده شده است. علی رغم اینکه در سالهای اخیر تا حدودی از ادامه این روند جلوگیری شده، اما سفره های آب زیرزمینی این منطقه جوابگوی تعداد بهره برداری های موجود که بیش از حد و بدون در نظر گرفتن مقوله ی پایداری است، نمی باشند. بدیهی است ادامه این روند، این منطقه را با بحران شدید تر از آنچه اکنون با آن مواجه است روبرو خواهد کرد. بنابر این ضروری است به منظور اصلاح این موضوع راهکارهای مناسبی اندیشیده شود. بهترین راه برای کنترل تقاضای یک کالا قیمت آن می باشد. تعیین قیمت حقیقی آب در یک منطقه می تواند اثرات مثبتی بر روی تقاضای آب در آن منطقه ایجاد نماید بطوریکه مقدار تقاضا برای آب با توجه به مزیت های نسبی حاصل از تولید محصولات مختلف و ارزش نهایی آن در تولید محصولات کشاورزی خواهد گردید. امروزه توجه به مدیریت تقاضای آب که یکی از ابزارهای مهم آن قیمت گذاری است در جهت توسعه پایدار بسیار با اهمیت می باشد. به عبارتی دیگر، مدیریت تقاضای آب کشاورزی از راه نر خ گذاری می تواند موجبات توسعه پایدار منطقه را فراهم آورد. در این مطالعه برای تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی ابتدا از محاسبه قیمت سایه (ارزش تولید نهایی)آب با استفاده از تکنیک برنامه ریزی خطی استفاده شد. سپس با استفاده از تابع تولید ارزش اقتصادی آب محاسبه و در نهایت الگوی کشت بهینه از نظر اقتصادی با توجه به ارزش اقتصادی آب در منطقه ارائه گردید. بدین منظور برای بدست آوردن ضرایب و اطلاعات لازم، تعداد 130 پرسشنامه در باز واحد های کشاورزی و در باز محصولات کشاورزی این بهره برداران تعداد 223 پرسشنامه به صورت کاملا تصادفی از بین بهره برداران این منطقه برای سال زراعی 1390-1389 تکمیل گردید. با توجه به نتایج پژوهش، ارزش هر متر مکعب آب کشاورزی در دشت بردسیر با توجه به روش برنامه ریزی خطی 1100 ریال به ازای هر متر مکعب آب و با استفاده از روش تابع تولید برای تولید تمامی محصولات استراتژیک، حداقل 2019 ریال به ازای یک متر مکعب محاسبه گردید. این در حالی است که کشاورزان این منطقه در حدود 120 ریال در ازای مصرف هر متر مکعب آب می پردازند که این مقدار کمتر از ارزش تولید نهایی آن در منطقه مذکور می باشد و کشاورزان را به استفاده بیشتر از این منبع ارزشمند تشویق می نماید. این امر اهمیت تحقیق حاضر را با توجه به بحران آبی که منطقه با آن مواجه است روشن می سازد. نهایتا الگو کشت متناسب با ارزش اقتصادی آب در منطقه مورد مطالعه و تغییرات آن نسبت به الگوی کشت فعلی ارائه گردیده است.