ابژه شدن جسم افراد جامعه شهری ایران: مطالعه زنان ایرانی در اواخر دوره قاجار و پهلوی اول

پژوهش حاضر می کوشد سیر ابژه شدن بدن زنان جامعه شهری ایران در اواخر دوره قاجار و پهلوی اول را به تصویر بکشد. به این منظور بنابر برش تاریخی بیان شده از سه بزنگاه در مسیر ابژگی بدن زنان سخن گفته می شود: بزنگاه اول سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، بزنگاه دوم چاپ نشریات زنان و بزنگاه سوم صدور فرمان کشف حجاب هستند. بر این اساس با استفاده از روش تبارشناسی خوانشی نو از تاریخ این دوران ارائه می شود که چگونگی معطوف شدن روابط قدرت به بدن زنان را بازخوانی می کند. به این منظور طرحی از روابط امور در این سالها ترسیم شده است که امکان خوانش مدنظر را ایجاد می کند. مطالعه و برررسی دست نوشته های شاه و صدراعظم ها و زنان دربار، سفرنامه ها، عکس های زنان دوره قاجار، متن مجلات زنان که قریب به صد شماره مجله زنان مطالعه شده اند، متن گزارشات نظمیه، اسناد مربوط به کشف حجاب و برخی داده های دیگر مبنای تحلیل این پژوهش بوده اند. این بررسی سیر تحول انواع قدرت در واکاوی و توجه به بدن زنان را برجسته می کند و از وجود بستر اجتماعی مناسب برای صدور فرمان کشف حجاب در سال 1314 ه.ش خبر می دهد. بنابراین نقطه اوج ابژگی بدن زنان با صدور این فرمان به وقوع می پیوندد و بدن زنان طی یک دوره تاریخی آمادگی تجربه این اتفاق را یافته است. براین اساس می توان گفت کشف حجاب یک دستور شاهنشاهی صرف نبوده است و این واقعه به دنبال شکل گیری یک گفتمان ظهور کرده است.