تاثیر پیش تیمار بذر بر عملکرد دانه و میزان اسانس گیاه دارویی زنیان (carum copticum l.) تحت شرایط تنش خشکی

به منظور بررسی تاثیر پیش‏تیمار بذر بر پارامترهای جوانه‏زنی گیاه دارویی زنیان در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به‏صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد که در آن فاکتور تنش خشکی در چهار سطح (محلول‏های با پتانسیل اسمزی صفر (شاهد)، 3/0- ، 6/0- و 9/0- مگاپاسکال) و فاکتور پرایمینگ در چهار سطح (بدون پرایم (شاهد)، اسموپرایمینگ، هالوپرایمینگ و هیدروپرایمینگ) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد گیاه زنیان حداکثر جوانه‏زنی خود را تا شرایط mpa9/0- حفظ کرد و پرایمینگ نیز ‏تاثیر منفی داشت. همچنین پرایمینگ بر پارامترهای سرعت جوانه‏زنی و زمان لازم تا رسیدن به 10 و 50 درصد جوانه‏زنی تاثیر منفی داشت و برای پارامترهای یکنواختی جوانه‏زنی و زمان لازم تا رسیدن به 90 درصد جوانه‏زنی، بی‏تاثیر بود. با افزایش تنش خشکی وزن خشک گیاهچه کاهش یافت و تنها در تیمار mpa9/0-، هالوپرایمینگ موثر واقع شد. همچنین با افزایش خشکی، از طول ساقه‏چه کاسته شد و به طول ریشه‏چه افزوده گردید. پرایمینگ برای طول ریشه‏چه در شرایط بدون تنش وmpa 3/0- اثر منفی و با افزایش خشکی هالوپرایمینگ موثر شد و برای طول ساقه‏چه در شرایط بدون تنش اثر منفی و در سطوح مختلف خشکی یا بی‏تاثیر یا اثر منفی داشت. بالاترین شاخص بنیه بذر در شرایط بدون تنش و برای بذور بدون پرایم و پایین‏ترین شاخص مربوط به شرایط حداکثر تنش و تیمار هیدروپرایمینگ بود. به منظور بررسی تاثیر پیش‏تیمار بذر بر عملکرد دانه و میزان اسانس این گیاه تحت شرایط تنش خشکی در مزرعه، آزمایشی به‏صورت کرت‏های یک‏بار خرد شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن عامل اصلی شامل چهار سطح تنش خشکی (شاهد (بدون تنش)، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت مزرعه) و عامل فرعی شامل چهار تیمار پرایمینگ فوق بود. نتایج نشان داد تنش خشکی بر ارتفاع و تعداد شاخه فرعی زنیان تاثیر معنی‏داری نداشت. هالوپرایمینگ در 75 درصد ظرفیت زراعی به‏طور معنی‏داری ارتفاع بوته را بهبود داد، اما پرایمینگ در بقیه شرایط برای ارتفاع و کلیه شرایط برای تعداد شاخه یا بی‏تاثیر بود یا اثر منفی داشت. تعداد چتر در شاخه، دانه در چتر و وزن خشک بوته تحت تاثیر خشکی و پرایمینگ قرار نگرفتند و وزن هزار دانه تنها در شرایط 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب با هالوپرایمینگ و اسموپرایمینگ بهبود یافت. با افزایش تنش در 50 درصد ظرفیت زراعی، cgr افزایش یافت که این امر برای rgr نیز نسبت به شرایط شاهد محقق شد. اسموپرایمینگ در شرایط 25 و 75 درصد ظرفیت زراعی برای cgr و هیدروپرایمینگ در شرایط شاهد و 50 درصد برای cgr و rgr موثر شد. gai در شرایط شاهد توسط هیدروپرایمینگ افزایش و در شرایط 75 درصد توسط اسموپرایمینگ کاهش یافت. با افزایش خشکی، gar افزایش یافت ولی عملکرد بیولوژیک و اقتصادی کاهش یافتند. همچنین با افزایش خشکی، شاخص برداشت به‏طور غیر معنی‏داری افزایش یافت و در شرایط 25 درصد هالوپرایمینگ اثر منفی داشت. بیشترین درصد اسانس در شرایط شاهد برای تیمار هیدروپرایمینگ و بیشترین عملکرد اسانس در شرایط شاهد و 50 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب برای هیدروپرایمینگ و هالوپرایمینگ بدست آمد.