بررسی تغییرات خصوصیات شیمیایی خاک (ec, sar, ph) در پایاب چاه و پایاب قنات (مطالعه موردی: میبد)

چکیده قنات از دیرباز بهترین و کم هزینه ترین، و از نظر اکولوژکی بهینه ترین شیوه بهره برداری از آب های زیرزمینی بوده است. در چند دهه اخیر با پیشرفت فنآوری و همچنین افزایش جمعیت، حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق افزایش یافته و در نتیجه میزان آبدهی بسیاری از قنات ها کاهش یافته است. در حال حاضر نیز تعداد بیشماری از قنات ها خشک و بایر شده اند. در این تحقیق، خصوصیات شیمیایی خاک در پایاب یک چاه (امیرآباد) و پایاب یک قنات (عشرت آباد) در شهر میبد، استان یزد مورد بررسی قرار گرفت. با درنظر گرفتن برخی معیارها (شامل فاصله، سایه اندازی و ...) اقدام به حفر پروفیل خاک از باغ انار آبیاری شده با آب قنات (3 نمونه بر اساس افق a، b1، b2)، باغ انار آبیاری شده با آب چاه (3 نمونه براساس 3 افق a، b1، b2)، زمین های زراعی کشت گندم آبیاری شده با آب چاه (یک نمونه خاک) و همچنین با آب قنات (یک نمونه خاک)، زمین های زراعی کشت جو آبیاری با آب چاه (یک نمونه) و همچنین با آب قنات (یک نمونه) گردید. همچنین یک منطقه خارج از محدوده مطالعه با شرایط یکسان با پایاب چاه و قنات به عنوان منطقه شاهد انتخاب و با حفر پروفیل تعداد 3 نمونه خاک براساس افق a، b1، b2 برداشت شد. همچنین، در زمان لایروبی تعدادی از میله های قنات، 4 نمونه از آب قنات جهت بررسی آلودگی شیمیایی آب برداشت و مقادیر ec، sar، ph، فسفات، نیترات و ... مورد آزمایش و تجزیه تحلیل قرار گرفت. با انتقال نمونه ها به آزمایشگاه خاک شناسی دانشکده و دیگر آزمایشگاه ها، نمونه ها جهت آزمایش آماده گردید. بر روی نمونه های خاک تعدادی از آزمایش های فیزیکی (شامل تعیین بافت و درصد گل اشباع) و همچنین شیمیایی (شامل اندازه گیری ec، sar، ph، درصد گچ، درصد آهک، درصد کلسیم – منیزیم، درصد مواد آلی و کربن آلی خاک) انجام و نتایج نمونه ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. همزمان پرسشنامه هایی به منظور جمع آوری اطلاعات در ارتباط با سطح زیرکشت، نوع کشت، نوع مدیریت اراضی، دوره های آبیاری و ... طراحی و به وسیله کشاورزان تکمیل و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هدف از اجرای این طرح بررسی پایداری اکولوژیکی منطقه مورد مطالعه از نظر آبیاری و کشاورزی است. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد آبیاری با آب قنات یا با آب چاه در تغییر خصوصیات شیمیایی خاک مانند ec، sar، ph در پایاب چاه و پایاب چاه تفاوت معنی داری را نشان نمی دهد. بین محصولات زراعی گندم و جو و زمین های آبیاری نشده (بکر) از نظر ec، sar تفاوت معنی داری وجود دارد. تغییر قابل ملاحظه ای در سطح زیرکشت در پایاب چاه و پایاب قنات در سال های گذشته رخ نداده است. کلمات کلیدی: قنات، چاه، خصوصیات شیمیایی خاک.