ارزیابی تغییرات تراکمهای ساختمانی و جمعیتی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای در مقطع زمانی 1375 تا 1390 ،مطالعه موردی:کوی اعتمادیه شهر زنجان

پیش گفتار رشد سریع و گسترش افقی شهرها در دهه های اخیر تقریباً تمامی کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و در حال توسعه را با مشکلات جدی مواجه ساخته است، این مسأله در کشور ایران شاید حادتر از بسیاری کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه باشد که در دوران پس از انقلاب اسلامی بنا به دلایلی از جمله؛ نابسامانی نظام شهری کشور به دلیل فقدان مبانی آمایش سرزمین، گسترش کالبدی شهرها به علت نیاز به مسکن حاصل از روند رشد جمعیت شهرنشین کشور، سیاست های تملک و واگذاری زمین در مقیاس کلان و تولید مسکن در مقیاس وسیع، پیچیده ترگردیده است. مسائل این پدیده نه تنها سیاست های شهرسازی را به طور وسیعی تحت الشعاع قرار داده بلکه تبعات حاصل از آن در تشدید مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی و محیط زیستی جوامع نقش اساسی داشته است. دغدغه ها و نگرانی های ناشی از این پدیده موجب گردید تا کشورهای توسعه یافته به ویژه پس از جنگ جهانی دوم به اتخاذ تمهیداتی جهت حل یا مهار این بحران نمایند. زمینه های اصلی این تمهیدات شامل سیاست های بلند مرتبه سازی، انبوه سازی، تغییر قوانین مالیاتی، وضع قوانین زمین برای استفاده ی بهینه از آن، طرح آماده سازی اراضی نقاط جدید و در رأس آن ها سیاست افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی شهرها بوده است. مقوله ی تراکم از مباحث دیرین در برنامه ریزی شهری است، در واقع از زمانی که انسان شروع به انتظام بخشیدن به سکونتگاه های خود نمود به تراکم توجهی خاص داشت. نقش تعیین کننده و تأثیر گذار تراکم بر تمامی جنبه های برنامه ریزی و طراحی شهری، آن را به شاخصی مهم در بیان دیدگاه ها و مکاتب مختلف در مسائل شهری تبدیل کرده است. در عین حال تأثیر پذیری این عنصر از شرایط مکانی - زمانی و سیستمی، مطالعه ی آن را برای درک نحوه ی نگرش جامعه به فضا در دوره های زمانی و شرایط مختلف بسیار پر اهمیت ساخته است به طوری که جوامع مختلف در گذشته برخوردها و نگرش های متفاوتی به آن داشته اند. لیکن در دهه های اخیر با ظهور و اهمیت یافتن مسائل زیست محیطی و سرعت گرفتن فرایند جهانی شدن، یک هم گرایی در دیدگاه ها بر اساس افزایش تراکم در محیط های شهری دیده می شود، این هم گرایی آن چنان گسترده است که به یکی از مباحث اصلی توسعه ی پایدار شهری تبدیل شده و پارادایمی به عنوان متراکم سازی شهری در سطح جهانی به وجود آورده است . تراکم در شرایط متفاوت می تواند متنوع باشد در این میان آنچه اهمیت دارد وجود امکانات حمل و نقلی کافی برای خدمات رسانی به این حجم زیاد تراکم است، در واقع مشکل وقتی بروز می کند که بدون توجه به زیر ساخت های لازم برای افزایش تراکم اقدام شود. بنابراین به لحاظ اهمیت و جایگاه تراکم در انتظام بخشی به شهرها این مقوله از زوایای مختلف در طی دهه های اخیر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و پژوهش حاضر نیز سعی در ارزیابی و بررسی میزان تغییرات و همچنین شناسایی علت و نوسان تغییرات این پدیده در بخشی از مناطق توسعه یافته و بافت میانی شهر زنجان - یکی از محله های منطقه ی سه شهر زنجان که به کوی اعتمادیه معروف است - می باشد. بنابراین در این راستا، مطالب پژوهش مذکور در پنج فصل گردآوری و تدوین شده است؛ فصل نخست به بیان کلیاتی از طرح تحقیق شامل بیان مسأله و سوالات تحقیق، فرضیه های تحقیق، ضرورت و پیشینه تحقیق، اهداف، محدودیت ها و مراحل انجام تحقیق پرداخته، فصل دوم چارچوب نظری شامل مفاهیم اساسی موضوع، مکاتب، نظریه ها، راهبردها، رویکردها و تبعات ناشی از تراکم را روشن نموده، فصل سوم تبیین روش شناسی تحقیق، روش ها و مدل های تعیین تراکم، عناصر موثر در تعیین تراکم، فرایند تعیین تراکم در طرح های توسعه ی شهری و روش تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده ی محدوده را مد نظر قرار داده، فصل چهارم ویژگی های جغرافیایی محدوده و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار excel و فصل پنجم نیز آزمون فرضیات، جمع بندی کلی و نتیجه گیری از تمام مباحث مطرح شده و پیشنهادات و راهکارهای موثر به منظور نیل به تراکم مطلوب در محدوده را مورد توجه قرار داده است.