بررسی وضعیت تجارت خارجی ایران در دوره شاه عباس اول صفوی

چکیده پایان‏نامه و رساله تحصیلی موضوع پایان نامه و رساله تحصیلی : بررسی وضعیت تجارت خارجی ایران در دوره شاه عباس اول استاد راهنما : احسان اشراقی استاد مشاور : حسن زندیه چکیده پایان نامه تحصیلی:(علی اشرف شریعتی )دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد - زبان اصلی مدرک : فارسی - کلید واژه‏ ها (keyword) : واژه های فارسی: تجارت ، شاه عباس اول ، ابریشم ، کاروان‏سرا ، ارامنه واژه های انگلیسی trade shah abbas i silk caravansary armenian این رساله در صدد بررسی تجارت خارجی ایران عصرِشاه عباس اول صفوی بوده است ،و پس از بررسی منابع و مأخذ موجودبه نتایج زیر رسیده است. ایران در دوره شاه‏عباس اول با کشورهای مختلف روابط تجاری داشته است. درسال1026ه.ق /1617م. قراردادی تجاری – سیاسی میان ایران و انگلیس بسته شد ، پس از این قرارداد ، فرمانی از طرف شاه عباس‏اول در خصوص آزادی تجارت انگلیسی‏ها در ایران صادر شد ، پس از این توافق و فرمان تجارت ایران با انگلیسیها رونق گرفت. هلندی‏ها دیگر طرف تجاری ایران در این دوره بودند . پس از اخراج پرتغالی‏ها از ایران ‏در تاریخ 1032 ه.ق/1623م. کمپانی هند شرقی هلند ایران را بازار مناسبی برای فروش اجناس خود دید، این کمپانی کالاهائی چون قالی ، پشم ، ابریشم، شراب ، از ایران می‏خرید، ودر درعوض کالاهائی چون پارچه‏های هلندی ، ادویه ، قند ، عطر و مواد معدنی به ایران صادر می‏کرد. عثمانی هم یکی ازطرف‏های تجاری ایران بود .‏ عثمانی‏کالاهایی چون ابریشم و احشام مختلف از ایران می‏خرید . هند دیگر طرف تجاری مهم ایران به شمار می رفت ، این کشور کالاهایی چون روناس ، ابریشم، توتون، تنباکو و انواع میوه از ایران می‏خرید و درعوض مس ، آهن و فولاد را از راه خشکی به ایران‏صادر می‏کرد. ایران با روسیه و شهرهای ایتالیایی نیز روابط تجاری داشت ، ایران به هر دوی آنها ابریشم می‏فروخت و از روسیه کالاهایی چون پوست خز وارد می‏کرد. ابریشم مهمترین‏ کالای صادراتی ایران در دوره شاه عباس اول به شمار می رفت . ابریشم در ایالاتی چون ‏گیلان ، مازندران ، گنجه ، شیروان ، خراسان و قراباغ تولید می‏شد. شاه عباس با در اختیار گرفتن ایالات ابریشم خیزی چون گیلان و مازندران و مهاجرت دادن ‏ارامنه به آن نواحی درصدد افزایش تولید ابریشم برآمد تا جوابگوی رشد تقاضای این ‏کالا در عثمانی و اروپا باشد که موفق به این کار نیز شد . ایران ابریشم را به دو صورت خام و مصنوعات ابریشمی‏ صادر می‏کرد . مصنوعات ابریشمی از جمله قالی‏های ابریشمی در کارگاه‏های سلطنتی تولید و صادر می شد.بخش عمده صادرات ابریشم ایران را ارامنه انجام می‏دادند . شاه‏عباس اول ارامنه را به خاطر توانایی در تجارت ،داشتن تجارب ارزنده در تجارت بین‏المللی به عنوان کارگزار خود در تجارت‏ خارجی انتخاب و وظیفه صدور ابریشم را بدان‏ها سپرد،علاوه براین، ارامنه درآن دوره دارای امتیازات دیگری نیز بودندکه سبب شد شاه‏عباس این وظیفه خطیر را به آنها واگذار کند، از جمله اینکه آنان از جماعات ارمنی ساکن اروپا جهت تسهیل کار خود بهره می بردند و در ضمن در زمینه ارتباط با اروپائیان تواناتر از دیگر تجار ایرانی بودند چون از نظر دینی با آنها تشابه داشتند و با زبان آنان نیز آشنائی داشتند. شاه عباس با ساختن راه‏های جدید و ترمیم راه‏های قدیمی، سنگ‏فرش کردن برخی از آنها ، ساخت کاروان‏سراها در مسیر‏های تجاری ، در صدد تسهیل تجارت برآمد که موفق نیز بود . اقدام دیگر شاه‏عباس که به تجارت خارجی ایران یاری رساندایجادحکومت مرکزی قدرتمند از طریق سرکوب نیروهای خود سر ، مبارزه بادزدان و راه زنان و همچنین بیرون راندن اشغالگران خارجی از کشور بودزیرا با این کار امنیت لازم برای انجام تجارت در کشور مهیا شد .