تحلیل شاخص های زیست محیطی موثر در تهیه طرح های توسعه شهری و مکان یابی شهرهای جدید

چکیده: با نگاهی اجمالی در تاریخ سکونتگاه های بشری، مشهود است که در مراحل اولیه شهر نشینی تعادل بین انسان و محیط طبیعی با حاکمیت طبیعت برقرار بوده است. وقوع انقلاب صنعتی اروپا و تحولاتی که در پی آن در قرن 19و20 میلادی حادث گردید، تغییرات اساسی در روش های زندگی مردم به دنبال داشت که در نتیجه آن انسان با تفکر غلبه بر طبیعت و دست اندازی در آن به تخریب طبیعت روی آورد و با گذشت زمان این تغییرات شدت بیشتری یافت، به طوری که زمین نقش کالای اقتصادی را پیدا کرد. برنامه ریزی کاربری زمین مدیریت خردمندانه فضا به منظور بهینه-سازی الگوی پراکنش فعالیت های انسان است که همان مکان یابی فضاهای زیست محیطی می باشد طی قرون گذشته و به ویژه در چند دهه اخیر، در اثر تحولات صنعتی شدن جوامع، و در کشور ما در اثر برنامه های خاص اجرا شده در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اغلب باعث برنامه ریزی های طرح های توسعه شهری و همچنین مکان یابی شهرهای جدید بدون توجه به پارامترها و شاخص اکولوژیکی و زیست محیطی را شده است. توسعه، حاصل برنامه ریزی و فعالیت های انسانی است و هر نوع توسعه با هر درجه از کیفیت و کمیت در ارتباط مستقیم با عناصر محیطی و زیستی است، و هیچ فعالیت انسانی نمی تواند جدا از بستر عوامل و شرایط محیط طبیعی صورت گیرد و تکامل یابد، و لذا بهبود کیفیت محیط زیست در شهرها بایستی در اولویت کار مدیریت شهری قرار گیرد. در صورتی که برنامه ریزی شهری بدون دخالت شاخص های زیست محیطی صورت پذیرد، همان خواهد شد که اکنون دامن گیر اکثر شهرهای ماست. در نظر نگرفتن این عوامل، عواقب و حوادث ناگوار طبیعی نظیر وارونگی هوا، سیل، رانش، خشکسالی وزلزله ... را به دنبال داشته است. در این راستا در تحقیق حاضر به مطالعه و کنکاش اساسی فاکتورهای اکولوژیکی و زیست محیطی نظیر اقلیم، آب، خاک، پوشش گیاهی و شکل زمین پرداخته شده و اثرات آن ها را برمحیط های انسان ساخت نظیر کاربری ها، زیرساخت ها و تأسیسات و تجهیزات شهری بررسی شده است. با توجه به این نکته که برنامه ریزی محیطی به ظرفیت و توان اکولوژیکی توجه دارد و نتیجه آن ضامن سلامتی محیط زندگی، در شهرهاست. در تحقیق حاضر پس از گردآوری چارچوب نظری مرتبط با برنامه ریزی کاربری اراضی و مکان یابی شهرهای جدید با رویکرد اکولوژیکی و تحلیل شاخص های محیطی، به گردآوری مدل های اکولوژیکی برنامه ریزی کاربری اراضی در طرح های توسعه شهری و نیز مکان یابی شهرهای جدید پرداخته شده است تا بتوان به یک برنامه ریزی محیطی دست یافت که بر مبنای آن بتوان شاخص های زیست محیطی را در برنامه های شهری به صورت کاربردی استفاده نمود. در انتها به عنوان نتیجه عملی و کاربردی تحقیق، به بیان شیوه پیاده سازی سه مدل اکولوژیک کاربردی در راستای برنامه ریزی کاربری اراضی طرح های توسعه شهری و نیز مکان یابی شهرهای جدید شامل مدل پهنه بندی مناطق بر اساس منابع اکولوژیک و لحاظ شاخص های زیست محیطی، مدل ارزیابی توان اکولوژیک و مدل مک هارگ مبادرت ورزیده شده است. همچنین در مدل مک هارگ شهر جدید گلبهار به عنوان نمونه موردی مطرح بوده است.