واسنجی روش های دراستیک و سینتکس به روش تحلیل سلسله مراتبی جهت بررسی آسیب پذیری آبخوان-مطالعه موردی: دشت لور (اندیمشک)

افزایش جمعیت، صنعتی شدن و توسعه فعالیت های کشاورزی باعث افزایش دفع فاضلاب های شهری و صنعتی و استفاده بی رویه از کودها و سموم شیمیایی و در نتیجه آلودگی منابع آب زیرزمینی شده است. از طرفی با توجه به نیاز روز افزون جوامع بشری به منابع آب زیرزمینی، به ویژه در مناطق خشکی مانند ایران، حفاظت و جلوگیری از آلودگی این منابع امری ضروری تلقی می گردد. بدین منظور، ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی می تواند نقشی حیاتی در بهره برداری و حفاظت از این منابع ایفا نماید. از این رو، در این تحقیق به شناسایی نواحی آسیب پذیر آبخوان دشت لور به کمک مدل های دراستیک و سینتکس در محیط gis پرداخته شده است. هدف اصلی این تحقیق، بهینه سازی این دو مدل به کمک وزن دهی به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و بر اساس شرایط هیدروژئولوژیکی حاکم بر منطقه و در نتیجه ارزیابی صحیح تر آسیب پذیری آبخوان مورد مطالعه می باشد. بدین منظور پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز جهت تهیه پارامترهای ورودی دو مدل از منطقه مطالعاتی دشت لور، ابتدا آسیب پذیری آبخوان بر اساس مدل های دراستیک و سینتکس استاندارد تعیین گردید. سپس به منظور اصلاح این دو مدل، با استفاده از ahp، وزن نسبی پارامترهای ورودی هر دو مدل بر پایه دانش کارشناسی تعیین شد. بر اساس وزن های نسبی به دست آمده، مدل های مختلفی برای هر دو روش دراستیک و سینتکس اجرا گردید. به منظور دستیابی به مدل بهینه آسیب پذیری آبخوان دشت مورد مطالعه، ضریب همبستگی بین مقادیر شاخص های آسیب پذیری مختلف به دست آمده از اجرای مدل ها، با مقادیر اندازه گیری شده غلظت نیترات به روش آنالیز رگرسیون خطی ساده محاسبه گردید. از میان مدل های اجرا شده، مدل شماره 7، برای هر دو مدل دراستیک و سینتکس دارای بیشترین همبستگی با غلظت نیترات (0.752 و 0.659) می باشد. از بین این دو مدل، مدل دراستیک اصلاح شده، به دلیل همبستگی بالاتر با غلظت نیترات، به عنوان مدل بهینه برای ارزیابی آسیب پذیری دشت لور انتخاب گردیده است. شاخص آسیب پذیری مدل دراستیک اصلاح شده ، بین 58.81 تا 122.69 می باشد. بر این اساس، 84.03 درصد از کل مساحت دشت مورد مطالعه (3246.33 کیلومتر مربع) در طبقه آسیب پذیری خیلی کم و 15.96 درصد از کل مساحت دشت (46.81 کیلومتر مربع) در طبقه آسیب پذیری کم قرار می گیرد. جهت تهیه نقشه خطرپذیری آلودگی، لایه کاربری اراضی منطقه به پارامترهای مدل دراستیک و سینتکس افزوده گردیده، وزن این پارامتر نیز به کمک ahp مورد تصحیح قرار گرفت و بدین ترتیب شاخص های آسیب پذیری ویژه دراستیک و سینتکس برای آبخوان مورد مطالعه محاسبه گردید. با توجه به میزان همبستگی این دو شاخص با غلظت نیترات (به ترتیب 0.749 و 0.657)، نقشه خطرپذیری تهیه شده توسط شاخص آسیب پذیری ویژه دراستیک ، به منظور بررسی خطرپذیری آلودگی آبخوان دشت لور مورد قبول واقع گردید. این نقشه خطرپذیری نشان می دهد که 65.05 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه (190.70 کیلومتر مربع) دارای خطرپذیری خیلی کم و 33.94 درصد از کل مساحت دشت مورد مطالعه (102.44 کیلومتر مربع) دارای خطرپذیری کم می باشد.