مدیریت تلفیقی علف های هرز در تولید ذرت دانه ای با محوریت عوامل انرژی و اقتصادی

به منظور ارزیابی مدیریت تلفیقی علف های هرز در تولید ذرت دانه ای با محوریت عوامل انرژی و اقتصادی در خوزستان آزمایش مزرعه ای به صورت اسپیلت بلوک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی درچهار تکرار طی سال های 1388 و 1389 انجام شد. سه روش خاک ورزی شامل (1) آبیاری پیش از کاشت (ماخار + ) خاک ورزی مرسوم (گاو آهن + دیسک + ماله)، (2) ماخار + کم خاک ورزی (دیسک زدن) و (3) خشکه کاری + کم خاک ورزی در کرت های طولی اجرا شد. در کرت های عمودی دو روش کوددهی (پخش کود و کودکاری) به عنوان عامل اصلی و روش های کنترل علف های هرز شامل (الف) یک بار کولتیواتور در مرحله چهار برگی ( 20 سانتی متری ذرت)، (ب) دو بار کولتیوار در مراحل 4 و 7 برگی ( 40 سانتی متری ذرت)، (ج) مصرف 2 لیترعلف کش نیکوسولفورون]کروز[ در زمان 4-3 برگی ذرت، (د) شاهد بدون علف هرز (وجین دستی) و (ه) شاهد با علف هرز (بدون هیچ کنترل) به عنوان عامل فرعی به صورت کرت های دو بار خرد شده اجرا شد. جمعیت و وزن خشک بیوماس علف های هرز بطور معنی داری (05/0p< ) تحت تاثیر ماخار قرار گرفت. ماخار سبب کاهش جمعیت و وزن علف های هرز به میزان 40 و 30 درصد در هفته پنجم گردید. تاثیر دو بار کولتیواتور و کنترل شیمیایی بر میانگین عملکرد دانه و بیولوژیک در تمامی روش های خاک ورزی از لحاظ آماری یکسان بود. میانگین عملکرد و عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف در بلال در روش کودکاری بطور معنی داری (01/0p< ) بیشتر از روش پخش بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمار ماخار + کم خاک ورزی با کودکاری، 9003 کیلو گرم بر هکتار به دست آمد. تیمار دو بار کولتیواتور نسبت به کنترل شیمیایی بطور معنی داری جمعیت و وزن علف های هرز را کاهش داد. در تمامی روش ها که توزیع کود آن ها بصورت پخش بود، تیمار کنترل شیمیایی از لحاظ آماری عملکرد بالاتری (16 %) داشت، ولی در روش کود کاری بین تیمار کنترل شیمیایی و دو بار کولتیواتور اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در ترکیب تمامی تیمارها بیشترین عملکرد دانه (9183 کیلو گرم بر هکتار) از ترکیب ماخار + کم خاک ورزی + کودکاری + دوبار کولتیواتور به دست آمد. بیشترین مقدار انــرژی خروجی (6/128 گیگاژول بر هکتار)، نـسبت انرژی (7/4)، بهره وری انرژی (32/0 کیلوگرم بر مگا ژول)، بهره وری نیروی انسانی (9/130 کیلوگرم بر ساعت)، بهره وری ماشین و تجهیزات (76/0 کیلو گرم بر مگاژول) و بهره وری آب (72/0 کیلو گرم بر متر مکعب) در روش کود کاری به دست آمد. . با صرفنظر از تیمار وجین کامل، بیشترین مقدار انرژی خروجی (8/128 گیگا ژول بر هکتار)، نسبت انرژی (6/6)، بهره وری انرژی (31/0 کیلو گرم بر مگا ژول)، بهره وری آب (72/0 کیلو گرم بر متر مکعب)، بهره وری نیروی انسانی (1/147 کیلو گرم بر ساعت) و بهره وری ماشین (77/0 کیلو گرم بر مگا ژول) در تیمار مبارزه شیمیایی به دست آمد. بیشترین مقدار نسبت انرژی و بهره وری انرژی از ترکیب تیمار کودکاری با تیمار کم خاک ورزی و کمترین مقدار، از ترکیب تیمار خاک ورزی مرسوم با پخش کود به دست آمد. کمترین درآمد و نسبت درآمد به هزینه به ترتیب در تیمارهای خشکه کاری + کم خاک ورزی و ماخار + خاک ورزی مرسوم به دست آمد. روش پخش کود، درآمد به هزینه بیشتری را به خود اختصاص داد و سه روش کنترل شیمیایی و وجین کامل و دو بار کولتیواتور درآمد خالص یکسانی داشتند. از نظر درآمد بهترین روش تولید ذرت دانه ای ماخار + کم خاک ورزی + کودکاری + دو بار کولتیواتور به دست آمد. در اولویت بندی گزینه ها بر اساس تمامی معیارها (13 معیار) گزینه های برتر به ترتیب ارجحیت گزینه های ماخار + کم خاک ورزی + کودکاری + وجین کامل، خشکه کاری + کم خاک ورزی + کود کاری + وجین کامل، ماخار + خاک ورزی مرسوم + کود کاری + وجین کامل، خشکه کاری + کم خاک ورزی + کودکاری + یک بار کولتیواتور و خشکه کاری + کم خاک ورزی + پخش کود + وجین کامل تشخیص داده شد. در اولویت بندی گزینه ها بر اساس 4 معیار و نظر کارشناسان و کشاورزان گزینه های برتر به ترتیب ارجحیت خشکه کاری + کم خاک ورزی + کود کاری + یک بار کولتیواتور، ماخار + کم خاک ورزی + کودکاری + دو بار کولتیواتور و خشکه کاری + کم خاک ورزی + پخش کود + دو بار کولتیواتور تشخیص داده شد. بررسی آزمون ها (پیرسون، کندال و اسپیرمن) مشخص نمود که رتبه بندی گزینه ها بر اساس نظر کارشناسان و کشاورزان یکسان بود.