توان سنجی اقلیمی کشت سویا در شمال و غرب ایران

چکیده آب و هوا بر تمام مسائل مربوط به کشاورزی، یعنی کاشت، داشت و برداشت موثر است. کشاورزی اقلیمی به عنوان یک علم می تواند در جهت صرفه جویی در هزینه های جانبی زراعت و بویژه آب راهکار بسیار مناسبی باشد. با توجه به اینکه سویا ارزش غذایی و اقتصادی بسیار زیادی دارد و همچنین با در نظر داشتن تلاش همه جانبه کشور در زمینه خودکفایی از واردات محصولات غذایی، این گیاه جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در همین راستا برای تشخیص توان اقلیمی کشت سویا در ایران، به صورت گام به گام محدوده های نهایی که دارای حداقل های اقلیمی مورد نیاز کشت این گیاه است مشخص شد. ابتدا دوره 20 ساله، 1989 تا 2008 برای ترسیم نقشه هم بارش کشور در نظر گرفته شد و سپس سه محدوده بیش از 500 میلیمتر، شمال، غرب و جنوب غرب استخراج شد. پس از ایجاد ایستگاه های مجازی با توجه به آستانه های دمای حداقل و حداکثر روزانه، نقاط خارج از محدوده حذف و محدوده های داخل برای توان سنجی نهایی تأیید شدند. بعد از تعیین روش برآورد داده های اقلیمی، با استفاده از نرم افزار cgms داده ای دمای حداقل، حداکثر، فشار بخار، ساعات آفتابی و باد، و برای برآورد بارش از روش زمین آمار تابع شعاعی و جهت تخمین درصد رطوبت نسبی از روش اسپلین منظم استفاده شد. در مرحل? بعدی میانگین میزان کاهش بازدهی گیاه سویا در شرایط دیم با استفاده از نرم افزار cropwat تعیین شد. در ادامه با در نظر گرفتن نظرات کارشناسان زراعت، میزان ارزش سه لای? بارش، رطوبت نسبی و دمای حداکثر تبیین و با بهره گیری از روش ahp میزان وزن هر لایه تعیین و بر هم منطبق شدند. در نهایت دو محدوده غرب و جنوب غرب به عنوان گستره های ضعیف تا متوسط با درصد کاهش بازدهی بیشتر از 50 درصد به لحاظ استعداد کشت دیم سویا معرفی شدند و فقط نیمه غربی گستره شمال، به عنوان مناطق مستعد کشت سویا که کمترین کسری بازدهی به میزان کمتر از 10 درصد را داشت، معرفی شد. هم چنین برای بهره گیری مناسب از شرایط دیم در هر سه محدوده، اردیبهشت ماه به عنوان تاریخ کشت این گیاه پیشنهاد گردید.