طراحی مدلی برای شناسایی احتمال وقوع دستکاری قیمت پایانی در بورس اوراق بهادار تهران

چکیده اعتماد عمومی به سلامت بازارها، قدرت نقد شوندگی و کارایی آن ها را افزایش می دهد و این امر در بازار سرمایه و به ویژه بورس اوراق بهادار، اهمیت ویژه ای دارد. میزان اعتماد عمومی به بازار به اندازه ریسک موجود در این بازاررها، به عنوان یکی از عوامل اصلی تأثیر گذار بر تصمیم گیری سرمایه گذاران محسوب می گردد. با افزایش ریسک سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار، توسعه و گسترش آن با مشکل مواجه شده و باعث کاهش کارایی آن و سوق یافتن سرمایه ها به سوی بازارها و فعالیت های دیگر می شود. با توجه به حساسیت زیاد بورس نسبت به مسائل اقتصادی و سیاسی کشور، از این رو انتشار شایعات و اخبار منتشره در آن باعث تأثیر مستقیم در رشد یا رکود شاخص های اندازه گیری سهام می شود. تأثیرپذیری سرمایه گذاران از اطلاعات و شایعات در نوسان قیمت ها و حجم معاملات بیشتر متبلور می شود. بدین ترتیب، متقلبین و دستکاری کننده گان سهام، انگیزه زیادی برای نشر اطلاعات گمراه کننده و هدایت افکار به سوی منافع نامشروعشان دارند. در این مطالعه ضمن بررسی و تبیین مفاهیم مربوط به دستکاری قیمت و به خصوص دستکاری قیمت پایانی و انواع دستکاری ها، برای شناسایی احتمال وقوع دستکاری قیمت پایانی سهام در بورس اوراق بهادار تهران، مدلی را ارائه می نماییم. همچنین در همین راستا، براساس یافته های مطالعات انجام شده، متغیرهای بازدهی سهام، دفعات معاملات سهام، قیمت پیشنهادی خرید و فروش، حجم معاملات و سرعت گردش معاملات بعنوان عوامل تعیین کننده دستکاری قیمت پایانی تعیین گردیده و از طریق آزمون های مناسب، ارتباط آن ها در مدل اقتصادسنجی مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین مدل رگرسیون لجستیک را برای پیش بینی احتمال وقوع دستکاری قیمت پایانی سهام تعیین می نماییم. در طراحی مدل، نمونه از طریق آزمون های run test و sign test به دو گروه شرکت های دستکاری شده و دستکاری نشده تقسیم می گردد، سپس بر اساس اطلاعات استخراج شده از این دو گروه، مدل رگرسیون لجستیک برازش می شود. در نتیجه رابطه تجربی برآورد شده، تائید کننده فروض محقق در زمینه برآورد مدل مورد نظر در مورد دستکاری در قیمت های پایانی در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.