طرح واره های تصوری در ضرب المثل های شرق گیلان

پژوهش حاضر در چارچوب معنی شناسی شناختی به موضوع طرح واره های تصوری در ضرب-المثل های شرق گیلان می پردازد. جامعه آماری این پژوهش را ضرب المثل های جمع آوری شده از شرق گیلان توسط نوربخش (1382) و قربانی سیاهکوچه (1385)، و حجم نمونه را پیکره ای از 831 ضرب المثل که حاوی طرح واره های مختلف بوده اند تشکیل می دهد. هدف از پژوهش حاضر تجزیه و تحلیل ضرب المثل ها بر مبنای مدل طرح واره ای ایوانز و گرین (2006) و بررسی چگونگی عملکرد طرح واره ها و مفاهیم و مضامین آنها می باشد. این پژوهش به روش توصیفی- استقرایی است. تحلیل های انجام شده بر روی داده ها نشان می دهد که انواع کلی طرح واره های ارایه شده از سوی ایوانز و گرین و نیز عمده زیرمجموعه های آنها در ضرب المثل های نامبرده یافت می شود و لذا قالب ارایه شده از سوی ایشان می تواند مدل مناسبی در بررسی ضرب المثل ها باشد. این طرح واره ها عبارتند از: طرح واره فضا، طرح واره مهارشدگی، طرح واره جابجایی (حرکت)، طرح واره نیرو، طرح-واره پیوستگی، طرح واره توازن، طرح واره همسانی و طرح واره موجودیت. یافته های پژوهش نشان می دهند که طرح واره مهارشدگی با 21.66% و سپس طرح واره همسانی با 21.42% بالاترین درصد فراوانی را در ضرب المثل های شرق گیلان داشته اند. نیز از آنجاکه طرح واره های تصوری از تعامل انسان با جهان خارج به وجود می آیند از طریق مفاهیم متفاوتی که در ارتباط با انسان است قابل شکل گیری هستند. مفهوم بدن با 24.16% و سپس مفهوم جانور با 23.5% بیش ترین بسامد وقوع را در میان مفاهیمِ به کار رفته در پیکره ضرب المثل های گیلکی حاوی طرح واره اشغال کرده اند. این نشان می دهد که موقعیت جغرافیایی و نظام زندگی می تواند در شکل گیری طرح واره ها نقش مهمی ایفا کند. همچنین بیش از بیست مورد از مضامین موجود در ضرب المثل های گیلکی براساس عملکرد طرح واره ای توجیه شدند.