تأثیر روش های مختلف خشک کردن و انبارداری بر محتوا و ترکیب اسانس نعناع فلفلی (mentha piperita)

چکیده خشک کردن یکی از فرآیندهای مهم پس از برداشت گیاهان دارویی است که نقش مهمی در کمیت و کیفیت مواد موثر آن ها دارد. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات روش های مختلف خشک کردن و انبارداری بر محتوی و ترکیب اسانس گیاه نعناع فلفلی (mentha piperita l.) در دو آزمایش جداگانه انجام گرفت. در آزمایش اول برگ های نعناع فلفلی با چهار روش (خشک کردن در سایه و در دمای اتاق، خشک کردن در آفتاب، خشک کردن در آون با دماهای 40 و 70 درجه سانتی گراد و خشک کردن در مایکروویو با توان های ( -180، 360، 540، 720 و 900 وات)، در قالب یک طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار خشک گردیدند. در آزمایش دوم برگ های خشک شده در سایه، در بسته های پلی اتیلنی (پلاستیک های زیپ کیپ)، ظروف شیشه ای و پاکت کاغذی معمولی بسته بندی شده و در دو دمای مختلف (5 و 25 درجه سانتی گراد) برای مدت شش ماه نگهداری گردیدند. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار انجام گرفت. برگ های نعناع فلفلی در مرحله گلدهی برداشت شده و اسانس برگ های خشک شده به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج گردید. جهت شناسایی اجزاء تشکیل دهنده اسانس، نمونه های اسانس با استفاده از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (gc) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج نشان داد که روش خشک کردن اثر معنی داری بر محتوی اسانس دارد. بیشترین (64/3 درصد) و کمترین (12/0 درصد) محتوی اسانس به ترتیب در روش خشک کردن در سایه و خشک کردن با مایکروویو در توان 700 وات مشاهده شد. اگر چه محتوی اسانس با افزایش توان دستگاه مایکروویو کاهش یافت اما اختلاف بین توان های 540، 700 و 900 وات معنی دار نبود. همچنین از نظر محتوی اسانس تفاوت معنی داری بین روش های خشک کردن در آفتاب و آون با دمای 40 درجه سانتی گراد وجود نداشت. تفاوت معنی داری در بین دماهای انبارداری از نظر تأثیر بر محتوی اسانس وجود نداشت در حالی که تأثیر نوع بسته بندی بر محتوی اسانس معنی دار بود. بیشترین (58/3 درصد) و کمترین (47/3 درصد) محتوی اسانس به ترتیب در ظروف شیشه ای و پاکت کاغذی مشاهده گردید. نتایج آنالیز اسانس نشان داد که منتول، منتون، 1، 8- سینئول، منتوفوران، منتیل استات و نئومنتول اجزاء عمده اسانس بودند. کمترین مقدار منتول (73/36 درصد) در روش خشک کردن درسایه بدست آمد. مقدار منتول در روش خشک کردن در مایکروویو نسبت به سایر روش ها بالاتر بود به طوری که بالاترین درصد منتول (45/55 درصد) در روش خشک کردن در مایکروویو با توان 540 وات بدست آمد که اختلاف کمی با روش خشک کردن در مایکروویو با توان 360 وات داشت. با این حال مقدار منتون، 1، 8- سینئول و منتوفوران در روش مایکروویو کمتر از سایر روش های خشک کردن بود. مقادیر اجزاء تشکیل دهنده اسانس تغییرات کمی را تحت تأثیر نوع بسته بندی و دمای انبارداری نشان دادند. بالاترین مقدار منتول و منتون در بسته های پلی اتیلنی و در دمای انبارداری 25 درجه سانتی گراد بدست آمد. در مجموع یافته های این تحقیق نشان داد که روش خشک کردن در سایه علیرغم پایین بودن محتوی منتول و زمان طولانی خشک شدن بهترین تیمار است. با این حال اگر هدف ما خشک شدن سریع و بدست آوردن اسانسی با درصد بالای منتول باشد می توان روش خشک کردن با مایکروویو در توان های پایین را توصیه نمود. کلمات کلیدی: نعناع فلفلی، خشک کردن، بسته بندی، اسانس، منتول