شناسایی و اندازه گیری ریسک در طرح های کلان فناوری اطلاعات کشور(دیوان محاسبات کشور)

در محیط های متلاطم که سازمانها با تهدیداتی برای بقاء و عملکرد موفق مواجهند، رویکرد های مبتنی بر مدیریت ریسک می تواند در بسیاری موارد اثربخش باشد. در آمریکا بسیاری از پروژه ها و طرح های فناوری اطلاعات به دلایل تغییر در اهداف، انحراف از هزینه های پیش بینی شده (بالا بودن هزینه های مستقیم و غیر مستقیم پروژه های فناوری اطلاعات)، تاخیر در زمان تحویل و پیچیدگی این پروژه ها و طرح ها مجددا برنامه ریزی شده اند و یا با شکست مواجه شده اند. در بودجه سال 2009 ایالت متحده 66 % از کل پروژه های فناوری اطلاعات با ریسک مواجه بوده اند که از این میان 31% با موفقیت به پاین نرسیده اند. هزینه شکست پروژه های فناوری اطلاعات در کل دنیا, ایالت متحده, نیوزیلند و انگلیس به ترتیب 6180 , 1222 , 3.9 و 200 بیلیون دلار بوده است. جهت بهبود در تکمیل پروژه ها و طرح های فناوری اطلاعات به دستور رئیس جمهورایالت متحده، مدیر ارشد تکنولوژی برای پروژه های فناوری اطلاعات فدرال منصوب گردید که از اولین اولویتهای وی مقابله با پیچیدگی پروژه های فناوری اطلاعات و طبقه بندی طرح های فناوری اطلاعات در سطوح دولت، نهادهای محلی و بخش خصوصی می باشد . در ایران نیزچندین طرح کلان فناوری اطلاعات در حال پیاده سازی می باشد، از جمله این طرح ها می توان به طرح سامانه نظارت الکترونیک (سنا)، طرح جامع امور مالیاتی کشور، طرح توسعه گمرک نوین و طرح کارت هوشمند ملی اشاره نمود. برای هر یک از این طرح ها میلیاردها تومان هزینه شده است که هنوز غالب این طرح ها در حال تکمیل می باشند. با اینکه تاکنون مباحث متعدد و متنوعی در خصوص مدیریت پروژه و همینطور مدیریت ریسک مطرح گردیده است اما هیچکدام به بررسی مدیریت ریسک به عنوان یکی از عوامل حیاتی دخیل در نتایج و عملکرد طرحهای کلان فناوری اطلاعات نپرداخته است. مدیریت ریسک طرح کلان فناوری اطلاعات، هماهنگی فعالیت های مدیریت ریسک را برای پروژه های فناوری اطلاعات که در یک طرح کلان هستند و به یکدیگر وابسته هستند را تسهیل می کند و از برنامه ریزی بهینه برای طرح کلان فناوری اطلاعات پشتیبانی می کند. با توجه به اهمیت اینگونه طرح ها و نبود پژوهش پیرامون ریسک ها و مخاطراتی که منجر به شکست این طرح ها می شود، تحقیق پیش رو تلاش دارد تا با گام نهادن در این مسیر بستری را برای تحقیقات بیشتر علاقمندان و خبرگان این حوزه فراهم نماید. در پژوهش حاضر با استفاده از روش متاسنتز به پایش و استخراج ریسک های طرح های کلان فناوری اطلاعات پرداخته شد که چهل و هشت شاخص با استفاده از تکنیک فوق استخراج گردید که مورد تائید خبرگان این حوزه قرار گرفت و ریسک های شناسایی شده با استفاده از روشهای فریدمن و تحلیل سلسله مراتبی رتبه بندی گردید و گروهبندی نیز جهت طبقه بندی این ریسک ها پیشنهاد گردید که مورد تائید قرار گرفت. در ادامه روشی جهت سنجش ریسک های طرح های کلان فناوری اطلاعات با توجه به وجود وابستگی میان این ریسک ها پیشنهاد گردید و روش فوق در طرح سامانه نظارت الکترونیک (سنا) پیاده سازی گردید . با توجه به شاخص های شناسایی شده , چک لیست ارائه شده می تواند در سازمان هایی که در حوزه طرح های کلان فناوری اطلاعات فعال هستند به عنوان مبنایی برای شناسایی ریسک ها مورد استفاده قرار گیرند و روش پیشنهادی نیز می تواند برای اندازه گیری ریسک های طرح های کلان فناوری مورد استفاده قرار گیرد که مبنایی برای پیشگیری و کنترل این ریسک ها می باشد.