بررسی نور و ظلمت در متون برجسته عرفانی از قرن 6 تا 12

«نور و ظلمت»بحث نمادینی است که در سراسر متون عرفانی گسترده است. در بارزترین صورت، تقابلی نمادین در محدوده ی مفاهیم انتزاعی، میان مصادیق و مفاهیم نور و ظلمت، برقرار است. نماد، مفهوم سیالی است که در پی تحولات فرهنگی – مذهبی، دچار تغییرات گسترده ای در مفاهیم می شود. برخی از این تحولات در محدوده ی جابجایی سمبل ها، هم جواری سمبل ها یا تکامل آن ها، قابل بررسی است. خداوند، نور حقیقی در عرفان اسلامی است. این نور، علاوه بر تمام ادیان و مکاتب فکری، در عرفان اسلامی به طور گسترده ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تقسیماتی برای آن در نظر گرفته شده است. تجلی نور خداوند، آفرینش را موجب شده است. در مرحله ی نخست، نور محمدیه که مفهومی واحد با عناوینی متعدد است، خلقت را آغاز کرده است. مراتبی که برای این فرایند ذکر گردیده، نهایتاً به دو بخش اصلی عالم نور و عالم ظلمت ختم می شود. برای گذر از عالم ظلمت و رسیدن به عالم نور، سالک ملزم به عبور از عالم واسطه که میانه ی نور و ظلمت قرار دارد، خواهد بود. انسان، موجودی دوسوگراست که در میان دو قطب نور و ظلمت، جای گرفته است. علاوه بر بهره گیری از دو بخش نورانی و ظلمانی در خلقت،انسان دارای توانمندی انتخاب دوسوی نورانی و ظلمانی در حیطه ی اعمال است. زن نیز در عرفان اسلامی دارای دو سیمای نورانی و ظلمانی است که در یک سو نماد ظلمت و در دیگر سو، نماد نور مطلق و حقیقی است. سلوک راهی است برای خروج از ظلمت و رفتن به سمت نور، مجموعه فعالیت ها و اعمال نمادین، سرانجام سالک را برای رسیدن به عالم نور یاری می رساند. او در نهایت سلوک، نور یا تمثیل های ویژه ی نور را مشاهده می کند.