بررسی ارزش ها وضد ارزش ها در دیوان صعالیک

زندگی اجتماعی بشر از آغاز تا کنون برپایه اصول و مبانی معینی شکل گرفته است که می توان این اصول و مبانی را ارزش ها و ضد ارزش های انسان نامید. انسان ها از همان آغاز با توجه به فطرت سلیم خود و نیز تجربه حیات بشری بایدها و نبایدهایی را وضع کردند که پایه گذار ارزش ها و ضد ارزش های اخلاقی در طول تاریخ شده است. توجه به امور ارزشی مهم هم چون احسان و نیکی، آزادی خواهی، عشق به هم نوع، وفاداری، کرم وجوانمردی و دیگر ارزش های اخلاقی و نیز توجه به ضد ارزش هایی هم چون جنگ و ویران گری و خشونت از اموری است که در همه جوامع یافت می شود. در این میان شعر با توجه به تأثیر گذاری عمیق خود در وجدان بشری در طول تاریخ تجلی گاه احساسات و عواطف بشر و نیز عرصه ای برای ظهور ارزش ها در ادبیات هر عصری بوده است. شاعران جاهلی نیز متأثر از محیط زندگی خود و با توجه به وضع اجتماعی خویش تصویرگر بسیاری از ارزش های جامعه خود بوده اند، هر چند که گاه تصور می شود ارزش ها هم زمان با عصر اسلامی رشد یافته اند و دوران جاهلی فاقد ارزش های اخلاقی بوده است، اما واقعیت حاکی از آن است که حیات جاهلی و به ویژه شعر شاعران صعلوک سرشار از ارزش های اخلاقی برجسته می باشد که در این پایان نامه به بررسی این ارزش ها و ضد ارزش ها در شعرشان می پردازیم. لذا در فصل اول آن به بیان کلیات تحقیق پرداخته که شامل بیان مسأله، سوال های تحقیق، اهداف، ضرورت، روش تحقیق و پیشینه می باشد. فصل دوم : اشاره ای کوتاه به شعر جاهلی دارد، اغراض شعری این دوره به طور مختصر بیان گردیده است و شاعران صعلوک و اشعار آن ها و شیوه و علت پیدایش صعالیک مورد بررسی قرار گرفته و توضیح داده شده که این پدیده صرفاً جهت دزدی و غارت اموال دیگران به وجود نیامده بود، بلکه آنان از این طریق می خواستند به حقوق سلب شده خود که یکی از آن ها ثروت ها و غنایم بود دست یابند. در ضمن از بین شاعران صعلوک، از «سلیکه بن سلکه» کمتر استفاده شده است. علت آن هم، این است که وی دارای اشعار بسیار کمی است و همان اشعار کم هم غالبا در مورد ضد ارز ش ها است که در جای خود مورد استفاده واقع شده است. لازم به ذکر است گاهی برای اثبات یک ارزش و یا ضدارزش در بین شاعران صعلوک شاهد مثالی در شعر هر چهار شاعر موجود نبوده و در نتیجه به یک و یا دو شاعر بسنده شده است. در نهایت به مفهوم لغوی و اصطلاحی ارزش پرداخته و توضیح می دهد در هر دوره و هر ملتی به خاطر شرایط زمانی و مکانی، ارزش های اخلاقی خاصی حاکم بوده و این ارزش ها همواره به دو صورت نیک و بد در میان این افراد وجود داشته است. فصل سوم: اختصاص به شاعران صعلوک دارد و بعد از توضیح مختصری از شرح حال این شاعران، صفات پسندیده آن ها را باز گو می کند و به طور مختصر توضیح می دهد که شورش آنان علیه تبعیض نژادی موجود در عرف و قانون قبیله بوده است و جدایی از قبیله و راهزنی هایشان وسیله ای بود تا از طریق آن به خواسته های اصلی شان که همان آزادی و استقلال سلب شده بود، دست یابند و با بررسی اشعارشان بیان می کند که ارزش ها و ضدارزش ها همواره در تمام دوره ها از مهم ترین اهداف شاعران بوده است و تنها برای سرگرمی و دیگر مسائل نبوده است. فصل چهارم : اختصاص به صفات ناپسند شاعران صعلوک دارد و ضدارزش های نکوهیده را از نظرشاعران صعالیک معین می کند و در پایان هم نتیجه گیری شده و پیشنهادهایی ارائه شده است.