ویژگی های استاد شایسته در آموزش عالی ایران و پیامدهای آن بر دانشجویان:معرفی یک الگو

چکیده هدف کلی این پژوهش کمک به ارتقای کیفیت آموزش عالی از طریق معرفی الگویی از استاد شایسته در آموزش عالی ایران بود. به این منظور یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوا انجام شد. 14 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی سراسر کشور که از دیدگاه دانشجویان، فارغ التحصیلان، مدیران گروه ها و استادان همکار شایسته ترین افراد گروه آموزشی خود بودند، با نمونه گیری هدفمند و از نوع گلوله برفی در نمونه پژوهش قرار گرفتند. برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی بهره گرفته شد. 38 مصاحبه با استادان گروه نمونه و 112 مصاحبه با اطلاع رسانان دیگر یعنی دانشجویان، فارغ التحصیلان، مدیران گروه ها استادان همکار انجام شد. همچنین کلاس های درس این استادان، 72 بار توسط پژوهشگر و دستیاران وی مورد مشاهده قرار گرفت. پردازش داده ها به روش تحلیل محتوا با استفاده از کدگذاری باز و محوری انجام شد. یافته ها در پاسخ به پرسش های پژوهش و در دو بخش، منجر به شناسایی ویژگی های استادان شایسته و پیامدهای این ویژگی ها بر دانشجویان شد. ویژگی های استادان شایسته شامل 34 زیرمقوله بود که در 3 مقوله کلی شناختی، عاطفی و رفتاری قرار گرفت. ویژگی های دانشجویان شامل 27 زیرمقوله بود که آنها نیز در 3 مقوله کلی شناختی، عاطفی و رفتاری قرار داده شد. از این میان، زیرمقوله هایی که دارای فراوانی بیشتر بود یعنی آنهایی که در بیش از 50 درصد کدها، وجود داشت در الگوی استاد شایسته جای گرفت. این الگو در سه بعد و دو بخش معرفی شد. در بخش اول الگو، بعد شناختی استاد شامل زیرمقوله های تسلط بر محتوا، محتوا سازمان یافته و روشن، به روز بودن، توانایی در حیطه پژوهشی، ابتکار و خلاقیت، ترکیب نظریه وعمل و داشتن تجربه بود. بعد عاطفی شامل گرمی و صمیمیت، علاقه مندی به رشته تخصصی، تعهد و مسئولیت پذیری، انتظارات بالا از دانشجویان، خوش بینی و مثبت اندیشی بود. بعد رفتاری شامل شیوایی بیان، تعامل مثبت با دانشجویان، تحرک و اشتیاق، پیش بینی پذیری، انعطاف پذیری، تشویق و ترغیب دانشجویان و ارزشیابی منصفانه بود. در بخش دوم الگو بعد شناختی دانشجویان شامل زیرمقوله های درگیر شدن، کسب دانش منسجم، درک و فهم، تفکر انتقادی، خلاقیت و ابتکار بود. بعد عاطفی شامل احساس امنیت، نگرش مثبت به درس و استاد، اعتماد به نفس، احساس مسئولیت، افزایش انگیزه بود. بعد رفتاری شامل تعامل مثبت با استاد، حضور منظم در کلاس، تلاش و پشتکار، داوطلب شدن در فعالیت ها، به کارگیری دانش و شرکت در فعالیت های گروهی بود. واژه های کلیدی: آموزش عالی، دانشگاه، اعضای هیأت علمی، دانشجو