نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت سیاسی، مطالعه موردی مشارکت سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران(1384-1368)

در بررسی علل پایین بودن مشارکت زنان در سیاست به عوامل متعددی برمی خوریم؛ جامعه شناسان معتقدند تفاوت تمایل زنان و مردان به مشارکت سیاسی بیش از آنکه ذاتی باشد، ناشی از تأثیرات ساختار اجتماعی است. ساختار اجتماعی، فرصت ها و شانس های ارتباط و برخورد با دیگران را در اختیار کنشگران قرار می دهد، اما از آنجایی که گروه های مختلف اجتماعی، نژادی و جنسیتی در موقعیت های ساختاری و شبکه های اجتماعی متفاوت قرار دارند، از نظر بهره مندی از مولفه ارزشمندی به نام سرمایه اجتماعی متفاوت هستند. چنانکه این فرصت ها برای مردان و زنان یکسان نیست. این پژوهش به ارتباط میان سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان جامعه ما پرداخته است و نشان می دهد اعتماد اجتماعی زنان نسبت به مردان در سطح نازلتری است، مردان دسترسی بیشتری به منابع هویتی و معرفتی (که از مهمترین منابع تولید سرمایه اجتماعی هستند) داشته اند و همچنین مردان در موقعیت های استـراتژیکی قرار می گیرند که فرصت های بیشـتری برای برخورد و برقراری ارتبـاط با دایره گسترده تری از افراد را در اختیـارشان می گذارد. چنین فرصتی به مردان امکان می دهد که راحت تر از زنان جذب شبکه های اجتماعی متعدد گردند و در نتیجه سطح بالاتری از مشارکت را در جامعه از خود نشـان دهند. چنانکه سهم اندک زنان جامعه ما در عرصه سیاسی به ویژه در سطح نخبگان و مناصب عالی سیاسی موید این نکته می باشد. هرچند این پژوهش بر مبنای شیوه اسنادی – نه پژوهش میدانی- تنظیم شده است، اما به منظور غنای مطلب تلاش شده است در تشریح نظرات از یافته های پژوهشی سایر محققان نیز استفاده گردد. در پایان نگارنده ضمن به رسمیت شناختن تفاوت های طبیعی مردان و زنان بر این باور است که زنان در جمهوری اسلامی نسبت به مردان دسترسی کمتری به سرمایه های اجتماعی داشته اند و تحت تأثیر این نقیصه مشارکت سیاسی کمتری نیز از خود نشان داده اند. واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی/ مشارکت سیاسی/ زنان / جمهوری اسلامی