روابط اقتصادی ، سیاسی ایران و هلند در خلیج فارس در دوره ی کریم خان

خلیج فارس همواره در تاریخ به عنوان یک آبراه مهم و استراتژیک و منطقه ی جغرافیایی ژئوپلوتیک، مطرح بوده است. همین ویژگی ها باعث شده تا این آبراه مهم، مورد تجاوز و حمله ی گروه های مختلفی از بیرون قرار بگیرد که حضور اسکندر مقدونی در اواخر دوره ی هخامنشیان و اعراب در دوره ی ساسانی در خلیج فارس از این قبیل می باشد. ضمن آنکه در دوره های بعد نیز این آبراه مورد هجوم اقوام و گروه های مختلف قرار گرفت. در دوران زندیه و بخصوص دوره ی کریم خان زند نیز کشورهای مختلف اروپائی که از مدت ها پیش وارد خلیج فارس شده بودند، اهداف استعماری خود را در این منطقه ی مهم دنبال می کردند. نماینده ی دولت هلند یعنی کمپانی هند شرقی هلند، یکی از شرکت های تجاری اروپائی بوده است که از دوره ی شاه عباس صفوی وارد خلیج فارس و ایران شدند و در شهرهای مختلف ایران نمایندگی تجاری ایجاد کردند. روابط آنها با حکومت های ایرانی فراز و نشیب های زیادی داشته و حتی برای مدتی از بندر عباسی به بندر بصره مهاجرت کردند، ولی بعد از مدتی از بندر بصره اخراج شدند. هلندی ها در سال 1168 ه.ق / 1754م وارد جزیره خارک شدند. نمایندگان کمپانی هند شرقی هلند(واک)، در طول مدت حضورشان در این جزیره به ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی با کریم خان زند پرداختند، ضمن آنکه در این مدت با گروه های مختلفی چون انگلیسی ها، آل زعاب در بندر ریگ و گروه های قبیله ای دیگر درگیر مسائل مختلف شدند و سرانجام در درگیری که با میرمهنای بندر ریگی بر سر خراج سالهای حضورشان در جزیره ی خارک داشتند شکست خوردند و در نخستین روز از سال 1766م بعد از فعالیت تجاری 140 ساله در خلیج فارس برای همیشه از این آبراه مهم اخراج شدند. در طول سالهای حضور کمپانی واک در جزیره ی خارک روابط اقتصادی و سیاسی با کریم خان زند نیز برقرار کردند، که البته این روابط با موفقیت چندانی قرین نبوده است. که علل و عواملی مانند عدم اعتماد،کارشکنی انگلیسی ها، مشکلات کریم خان زند، حکام محلی و خصوصیات اخلاقی هلندی ها در این عدم موفقیت نقش داشتند. ضمن آنکه کالا های وارداتی و صادراتی مختلفی توسط کمپانی واک در این دوران نیزمبادله می شد.