تحلیل محتوای هویت اجتماعی زن با تاکید بر هویت دینی در سینمای دهه هشتاد ایران

چکیده مفهوم هویت به معنای درک نسبتاً پایدار هر شخص از کیستی و چیستی خود در ارتباط با افراد و گروه های دیگر تعریف شده است که از طریق تعاملات اجتماعی فرد با دیگران در فرآیند اجتماعی شدن کامل می شود. به طور کلی هویت به دو بعد هویت فردی و هویت جمعی تقسیم می شود. مبنای اصلی هویت فردی تمایز از دیگران و مبنای اصلی هویت اجتماعی شباهت با دیگران است. هویت فردی به نظام شخصیت هر فرد تکیه دارد و شامل ویژگی های فردی و نقش های خاص هر فرد در زندگیش می شود. اما هویت جمعی انتساب یا عضویت فرد را در یک جمع یا گروه خاص نشان می دهد. هویت جمعی در پاسخ به ما کیستیم و چیستیم؟ و گروه های دیگر کیستند؟ مطرح می شود. این هویت تمایز جمعی از افراد را از جمعی دیگر نشان می دهد. هویت قومی، هویت طبقاتی، هویت دینی، هویت ملی و هویت فرهنگی مصادیقی از هویت جمعی هستند. برخوداری از دین و تعالیم مذهبی مشترک پایبندی و وفاداری به آن و اعتقاد و تمایل به مناسک و آیین های مذهبی فراگیر، در شکل دهی به هویت اجتماعی بسیار موثر است. امروزه هویت دینی یکی ازمهم ترین اجزاء هویت اجتماعی و یک منبع مهم اولیه هویت بخشی و معنا بخشی به بسیاری از مردم دنیاست. اسلام به عنوان یک دین الهی شاخص های یک هویت موفق را برای افراد تبیین کرده است. این شاخص ها را می توان از بین آیات قرآن و سخنان پیامبر مکرم (ص) اسلام دریافت کرد. هدف از پژوهش حاضر، ارائه تعریفی از هویت زن مسلمان با توجه به معیارهای دین مبین اسلام و بررسی میزان به تصویر کشیده شدن این هویت توسط سینمای دهه هشتاد ایران است. بدین منظور ابتدا مولفه های هویت زن مسلمان از بین آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر مکرم اسلام (ص) اخذ گردیده و بعد از آن به دنبال این هویت در بین فیلم های سینمایی بوده ایم. چارچوب نظری این تحقیق مشتمل بر نظریه برجسته سازی رسانه و مبانی جامعه شناسی شناخت می باشد. تحقیق حاضر از نوع تحلیل محتوای کمّی می باشد. نمونه این تحقیق 94 فیلم از بین467 فیلم اکران شده دهه هشتاد بوده است که به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار تحقیق، چک لیست محقق ساخته است و یافته های تحقیق توسط نسخه 16 نرم افزارspss سنجیده شده است. اعتبار تحقیق از نوع صوری می باشد و پایایی تحقیق با ضریب اسکات سنجیده شده است و رقم 79.2 بدست آمده است. نتایج تحقیق نشان می دهد سینمای ایران نقش مثبت و موثری در ارائه هویت زن مسلمان به جامعه نداشته است. بین دو نیمه ی دهه ی هشتاد از نظر ارائه پیام های هویتی تفاوت معناداری دیده نشده است. بیشترین پیام ارائه شده در حوضه ی زن و خانواده بوده است. کلیدواژه ها: زن، هویت اجتماعی، هویت دینی، قرآن، اسلام، هویت، سینما