تحلیل بینامتنی دینی در شعر سعید بن محمدالخَروصی

بینامتنیت، یکی از رویکردهای خوانش متن در ارتباط با متون دیگر است که به تأثر آشکار و پنهان متن با متن یا متون قبلاً نوشته شده می پردازد و معتقد است که هیچ اثری نمی تواند بدون گفتگو با گذشته ی خویش سر برآورد، لذا همواره بین گذشته، حال و آینده ی یک فرهنگ، پیوندی معنادار برقرار است. این روش با توجه به نظریات «فردینان دوسوسور» و «باختین» در اواخر دهه ی شصت، نخستین بار به وسیله ی «ژولیا کریستوا» مطرح شد و بعدها به وسیله ی افرادی چون «رولان بارت» و «ژرار ژنت» بسط و گسترش یافت. بر اساس رویکرد بینامتنیت، هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متن در آن واحد، هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون پسین خواهد بود. آثار ادبی زیادی را می توان یافت که شاعران در آن آثار، از میراث دینی بهره جسته اند و با تأثیرپذیری از این میراث هرچه بیشتر، سعی در بالا بردن غنای شعری خود داشته اند. از جمله آثاری که به شکل واضحی این پدیده را در خود نمود داده است، قصائد شاعر عمانی «سعید بن محمد الخروصی» می باشد که در بسیاری از اشعار خود به آیات قرآنی و متون و مفاهیم دینی و احادیث شریف نبوی اشاره کرده است. آنچه که مسلم است این است که دین اسلام به مثابه ی عنصر اول و اساسی شکل گیری شخصیت و افکار خروصی بازتاب گسترده ای در آثارش داشته و موضوعات و مضامین دینی، بینامتنی قابل توجهی با اشعار وی دارد که شایان بررسی و تحلیل می باشد. نشانه های بینامتنی دینی در دیوان خروصی را می توان در قالب موضوعات مختلف و در به کارگیری الفاظ، مفردات، معانی، ترکیب ها و حوادث و شخصیت های قرآنی و داستان های پیامبران، مفاهیم و اصطلاحات دینی و استعمال آیات قرآن کریم جستجو کرد. با تحلیل و بررسی عملیات بینامتنی در دیوان خروصی (متن حاضر) و قرآن، متون و مفاهیم دینی (متن غایب) به این نتیجه می رسیم که این تعامل بیشتر به صورت نفی کلی می باشد هر چند که نفی جزیی و متوازی هم در آن کم نیست.