زمین شناسی پزشکی و منشأ آرسنیک در کمربند دگرگونی - ماگمایی سنندج - سیرجان شمالی

باتوجه به رخداد عوارض سمناکی آرسنیک در ساکنین کمربند دگرگونی – ماگمایی سنندج – سیرجان شمالی (غرب ایران)، غلظت این عنصر در محیط های مختلف چرخه زیست زمین شیمیایی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از سنگ، خاک، آب، گیاه، پشم و موی دام، ادرار و موی انسان، نمونه-برداری صورت گرفت و نمونه ها مورد تجزیه قرارگرفتند. غلظت آرسنیک از 23 تا 2500 mg/kg در نمونه های سنگ، 7 تا 061/1 g/lµ در نمونه های آب، 12 تا 232 mg/kg در مو و پشم دام و 64/0 تا 82/5 mg/kg در نمونه موی انسان متغیر است. مطالعه زمین شناسی پزشکی این کمربند از سنگ تا موی انسان، نشان می دهد که آرسنیک به تمام اجزای چرخه زیست زمین شیمیایی از راه های مستقیم و غیرمستقیم راه پیدا کرده است. باتوجه به داده های آب زمین شیمی آب های زیرزمینی، زمین شناسی منطقه و رخداد چشمه های تراورتن ساز می توان گفت که غلظت بالای آرسنیک در آب های زیرزمینی کمربند دگرگونی – ماگمایی سنندج – سیرجان شمالی با سیالات عمیق با تمایل ماگمایی در ارتباط است. نسبت br/cl و b/cl تایید می کند که چشمه-های تراورتن ساز بخشی از سامانه گرمابی و شرایط پسین یک فعالیت آتش فشانی است. نتایج شاخص اشباع-شدگی نشان می دهد که تقریباً تمام نمونه های آب از کانی های کلسیت، دولومیت و آراگونیت اشباع و نسبت به کانی های ژیپس، هالیت و کانی های آرسنیک دار تحت اشباع هستند. مقایسه غلظت آرسنیک در نمونه های خاک و گیاه منطقه موردمطالعه با بیشینه غلظت مجاز آرسنیک در کشورهای مختلف نشان می دهد که غلظت این عنصر در بیشتر نمونه های روستاهای موردمطالعه از تمام این استانداردها بالاتر می باشد. علیرغم تلاش های اخیر برای جایگزینی منابع آب آلوده، عوارض سمناکی آرسنیک در ساکنین این مناطق مشاهده می شود. دلیل این موضوع می تواند خشکسالی، مدیریت نادرست منابع آب، و ورود غیرمستقیم آرسنیک از طریق چرخه غذایی باشد.