بررسی علل توقیف مطبوعات در ایران مطالعه تاریخی دوره پهلوی دوم: از شهریور 1320 تا بهمن 1357

توقیف روزنامه ها از ابتدای ورود مطبوعات به ایران تا امروز همچنان ادامه دارد و گویی تبدیل به سنتی تغییر ناپذیر در تاریخ روزنامه نگاری ایران شده است. این پژوهش با هدف شناخت کمی و کیفی روزنامه های توقیف شده، به دنبال آن است تا با بررسی روزنامه های توقیف شده در دوره سلطنت محمد رضا شاه پهلوی در مورد تعداد دفعات توقیف روزنامه های این دوره اطلاعاتی به دست آورد و با جمع آوری مطالب و مقالاتی که نگارش آنها باعث بسته شدن روزنامه های این دوره شده، راهی مناسب برای پاسخگویی به این سوال بیاید که روزنامه ها در دوره پهلوی دوم، به چه دلایلی توقیف می شدند. برای پاسخگویی به سوال اصلی تحقیق در این رساله از روش مطالعه تاریخی استفاده شده است. نوآوری این پژوهش این بود که برای یافتن علت توقیف به جای مراجعه به اسناد دست دوم، مستقیما از روزنامه های توقیف شده استفاده شد و علت توقیف ها به کمک یافتن "مطلبی" که نگارش آن باعث توقیف روزنامه شده بود مشخص شد. این روش به این پژوهش کمک کرد تا به اطلاعات تازه ای در زمین? تاریخ مطبوعات معاصر ایران دست پیدا کند. این کار یک تحقیق کیفی و بنیادی بود و برای گردآوری اطلاعات آن از روش کتابخانه ای استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق تمام روزنامه های منتشر شده از شهریور 1320 تا بهمن 1357 هستند که به هر دلیلی مورد توقیف قرار گرفته بودند. تعداد روزنامه های توقیف شده این دوره، طبق مطالعات میدانی محقق ، 300 روزنامه است. روزنامه در این تحقیق نشریه ای بود که حداقل هفته ای 4 شماره از آن منتشر شده باشد. در این پژوهش از یک شیوه ابتکاری برای نمونه گیری استفاده شد. روزنامه های این دوره 37 ساله بر اساس طول مدت انتشار و دوره های مهم حوادث تاریخی که در آن منتشر شده بودند در 36 گروه دسته بندی شدند. بر حسب میزان در دسترس بودن نمونه ها و اینکه کدام یک از آنها آرشیو کاملتری داشتند از تعدادی از گروه ها عناوینی انتخاب شد . در مجموع 32 روزنامه مورد بررسی قرار گرفتند که از اطلاعات به دست آمده از 20 روزنامه برای پاسخ دادن به سوال تحقیق استفاده شد. از 159 بار توقیف این20 روزنامه، تنها در 34 مورد موفق به یافتن مطلب باعث توقیف روزنامه شدیم. دلایل توقیف این روزنامه ها در 8 گروه دسته بندی شد. نتیجه نهایی این پژوهش نشان داد که اهانت به نخست وزیر و مخالفت با مشی سیاسی دولت با 15 مورد فراوانی از 34 مورد، مهم ترین دلیل توقیف مطبوعات در دوره سلطنت محمد رضا شاه پهلوی بوده است. بقیه موارد تقریبا فراوانی مشابهی داشتند و تفاوت معنی داری از جهت دلیل توقیف بودن بین آنها مشاهده نشد. کلمات کلیدی: نظارت بر مطبوعات، توقیف روزنامه ها، تاریخ روزنامه نگاری ایران از شهریور 1320 تا بهمن 1357، اتهام اهانت به نخست وزیر، روش مطالع?تاریخی، دوره پهلوی دوم، سانسور