بررسی ساختار، ریخت زمین ساخت و سایزموتکتونیک ناحیه شمال نیشابور به کمک نرم افزارهای gis وrs

چکیده: گستره مورد مطالعه با مساحتی حدود 1486 کیلومتر مربع در استان خراسان رضوی و در شمال شهرستان نیشابوربین طول جغرافیایی ً37 َ34 ْ58تا ً30 َ22 ْ59و عرض جغرافیایی ً17 َ29 ْ36 تا ً51 َ58 ْ35واقع شده است. این منطقه از شمال به رشته کو ه های بینالود و از غرب به حوزه آبریز رودخانه های کشف رود و اترک و از شرق به حوزه آبریز کال شور و از جنوب هم به جاده نیشابور- مشهد محدود می شود. در واقع این محدودهقسمت عمده حاشیه جنوبی بینالود را در بر می گیرد.مهمترین شهر واقع در قلمرو گستره مورد مطالعه نیشابور است. در این مطالعه باتوجه به ساختارهای برداشت شده در منطقه و همچنین شناسایی خطواره ها با استفاده از تکنیک های سنجش از دور روند غالب شکستگی های منطقه،شمال غرب- جنوب شرق (n45w) بدست آمد. از طرفی با توجه به اینکه بیشتر چین های برداشت شده در منطقه دارای روند شمال غرب – جنوب شرقمی باشند نشان دهنده وارد شدن نیرو از سمت جنوب غرب – شمال شرق بر محدوده مطالعاتی است. با میانگین گیری از موقعیت محورهای فشردگی به دست آمده از سطوح محوری چین ها مختصات محور فشردگی برای این منطقه 205/5حاصل گردید. با استفاده ازشاخص های ریخت سنجی کمی از قبیل شاخص نسبت شکل حوضه (bs)،انتگرال فراز سنجی (hi) ، نامتقارن بودن حوضه آبریز (af)، شاخص سینوسیتی پیشانی کوهستان (smf) ، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (vf) ، شاخص سینوسیتی رودخانه (s)، شاخص طول به گرادیان رود (sl)، بررسی ریخت زمین ساخت حوضه های گستره شمال نیشابور)km2169/1117(انجام گرفت. باتوجه به بررسی شاخص های هفتگانه ریخت سنجی و همچنین با استفاده از نرم افزارهای arcgis، spss و minitab نقشه پهنه بندی تکتونیک فعال منطقه بصورت کمی ترسیم و در 4 رده (بسیارفعال، فعال، نیمه فعال و غیرفعال) تفکیک گردید. براساس نقشه مذکور بخش جنوبی محدوده مورد مطالعه باوسعت441/538 کیلومتر مربع معادل36/32درصد از وسعت گستره مورد مطالعه دارای تکتونیک بسیارفعال اند. نقشه پهنه بندی ترسیم شده افزایش میزان فعالیت تکتونیکی را از شمال به سمت جنوب تا جنوب غرب نشان می دهد. در نقشه مذکور امتداد گسل هایشمال نیشابور و نیشابور دقیقا به بخش بسیار فعال گستره مورد مطالعه منتهی می شود و بیانگرآن است که گسل های مورد بحث دارای فعالیت تکتونیکی عهد حاضر است و پتانسیل بالایی برای ایجاد زمین لرزه دارند. در این پژوهش، با استفاده از منابع مختلف، کاتالوگ داده های لرزه خیزی در بازه ی زمانی سال های 1900 تا 2012در شعاع 150 کیلومتر نیشابور جمع آوری، و پارامترهای لرزه خیزی با توجه به گسل های فعال درگستره مورد مطالعه محاسبه گردید. بیشینه شتاب افقی وارد بر شهر نیشابور حاصل از گسل شمال نیشابور با توان لرزه زایی 057/7 ریشتر g 433/0 شتاب ثقل زمین محاسبه گردید؛ این در صورتی است که گسل در فاصله82/8کیلومتری شهر نیشابور فعالیت کند. در نهایت با توجه به pga برآوردشده، نقشه پهنه بندی خطر لرزه خیزی گستره مورد مطالعه درنرم افزار arcgis با استفاده از ابزارتحلیل گر زمین آماری ترسیم گردید. کلمات کلیدی: نیشابور، شاخص های ریخت زم‍ین ساخت‍ی، پهنه بندی، تکتونیک فعال، خطر زمین لرزه، گسل فعال، تحلیل گر زمین آماری