بررسی تحمل به خشکی در نسل f3حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ اهلی (carthamus tinctorius)و وحشی (c. oxacantha)

این پژوهش به منظور بررسی تحمل به خشکی فامیل های f3 حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ اهلی(carthamus tinctorius) و گلرنگ وحشی(c. oxyacanthus) در سال زراعی 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. در این آزمایش بذور 41 بوته ی f2 حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ اهلی و وحشی همراه با دو والد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو محیط رطوبتی نرمال و تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور ارزیابی تحمل به خشکی فامیل ها از شاخص حساسیت به خشکی (ssi) فیشر و مورر، شاخص های تحمل (tol) و متوسط تولید (mp) روزیل و همبلین و شاخص های میانگین هندسی تولید (gmp) و تحمل به تنش (sti) فرناندز استفاده شد. ضرایب تنوع ژنتیکی و فنوتیپی نشان داد که بین فامیل های مختلف برای کلیه صفات تنوع قابل ملاحظه ای وجود دارد. در شرایط تنش ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی، وراثت پذیری عمومی و دامنه تغییرات اکثر صفات کاهش یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین فامیل ها برای تمام صفات تفاوت معنی داری وجود داشت. تنش خشکی تمام صفات به غیر از پرولین و نسبت کلروفیل a/b را بطور معنی داری کاهش داد. وجود اثر متقابل معنی دار رقم و محیط، برای برخی از صفات بیانگر واکنش متفاوت فامیل ها در بروز این صفات در محیط های مختلف است. در شرایط بدون تنش رطوبتی تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و در شرایط تنش رطوبتی صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با عملکرد دانه نشان دادند. نتایج تجزیه رگرسیون مرحله ای نشان داد که در هر دو شرایط بدون تنش رطوبتی و تنش رطوبتی صفات تعداد دانه در طبق، تعداد طبق در بوته و وزن هزار دانه بیشترین سهم را در توجیه عمکرد دانه داشتند. بر اساس نتایج تجزیه ضرایب مسیر نیز در شرایط بدون تنش رطوبتی تعداد دانه در طبق و در شرایط تنش رطوبتی تعداد طبق در بوته بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. تجزیه به عامل ها در شرایط عدم تنش و تنش منجر به شناسایی شش عامل پنهانی شد که به ترتیب 81 و 83 درصد از کل تغییرات را توجیه کردند. نتایج تجزیه خوشه ای در هر دو سطح رطوبتی فامیل ها را در دو گروه مجزا قرار داد. بررسی شاخص های مختلف و میزان همبستگی رتبه آنها با عملکرد فامیل ها در هر دو محیط تنش و عدم تنش نشان داد که شاخص sti و gmp مناسب ترین شاخص ها برای شناسایی و معرفی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی بودند. بر اساس این شاخص ها فامیل 6 و 33 متحمل ترین فامیل ها بودند. تجزیه بای پلات بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی، فامیل های 6، 33، 36 و 15 را به عنوان فامیل های برتر در هر دو شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی معرفی کرد، زیرا این فامیل ها دارای پتانسیل عملکرد بالا و حساسیت کمتر به تنش خشکی می باشند. به طور کلی نتایج نشان داد که در نسل f3 حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ اهلی و گونه وحشی c. oxyacanthusامکان گزینش فامیل های مقاوم به تنش خشکی وجود دارد. کلمات کلیدی: گلرنگ اهلی، گلرنگ وحشی، تلاقی بین گونه ای، تنش خشکی، شاخص تحمل