پترولوژی و کانی شیمی گرانیت های شرق لوشاب (پهنه سنندج-سیرجان)

توده ی گرانیتی شرق لوشاب واقع در 140 کیلومتری شمال غرب اصفهان، در بخش مرکزی پهنه سنندج- سیرجان قرار دارد. این توده به سن پرمین زیرین، به درون دولومیت های تریاس بالایی و نیز شیل های رتو- لیاس با مرز گسله نفوذ کرده است. سنگهای عمده ی این پلوتون را آلکالی فلدسپار گرانیت، سینو گرانیت، آنکلاوها ی میکروگرانولار فلسیک، میکروگرانولار مافیک، غنی از بیوتیت و کوارتزیت فلدسپاری و توده های آپلیتی تشکیل می دهد. این توده ها به محتوای کم آب ماگمای مولد این سنگها اشاره دارد. کانی های اصلی این واحدهای لیتولوژی شامل کوارتز، آلکالی فلدسپار، پلاژیوکلاز، بیوتیت ± هورنبلند و کانی های فرعی آن اسفن، آپاتیت، زیرکن و آلانیت می باشد. بر پایه ی مطالعات شیمی - کانی ترکیب فلدسپارها میکروکلین، پلاژیوکلازها در گرانیت آلبیت، در آنکلاو میکروگرانولار فلسیک آلبیت- الیگوکلاز و در آنکلاوهای غنی از بیوتیت الیگوکلاز است و ترکیب مسکویت ها فنژیت است، میکاها آنیت و آمفیبول ها هاستانگسیت می باشد. سنگهای منطقه مورد مطالعه از محتوای بالایfeo*/(feo*+mgo), sio2 ga/al, na2o+k2o, ta, hf, y, nb, zr, و ree (به جز eu) و میزان پایین p2o5, cao, mgo و srبرخوردارند. الگوی ree در سنگهای گرانیتی منطقه غنی شدگی بیشتر عناصر کمیاب خاکی سبک (lree) نسبت به سنگین (hree) را نشان می دهد که به ویژگی های خاص گرانیت های تیپ a اشاره دارد. گرانیت های مورد مطالعه، به لحاظ طبیعت متاآلومینه تا پرآلومینه ، آهن دار، آلکالی تا آلکالی کلسیک و نیز برخورداری از آنورتیت نورماتیو و کروندوم در شمار گرانیت های ساب سولوس، تیپ a1(غیرکوهزایی) که در یک محیط کششی در طول ریفتینگ تشکیل شده، قرار می گیرند. فراوانی کم ba, sr, p, ti, eu و تطابق مثبت بین آنومالی ba و eu و تطابق منفی بین rb و k/rb و نیز روند متعادل با جهت آلکالی فلدسپار برای گرانیت های این منطقه در نمودار ba/la در مقابل y/nb نشان می دهد که فرآیند تبلور بخشی آلکالی فلدسپار در تشکیل ترکیبات نهایی این توده نقش بارزی داشته است. افزون بر این، نسبت کمy/nb (کمتر از 2/1) و نیز ترکیبات آهن دار این واحدها حاکی است که این سنگها حاصل تفریق بخشی از یک ماگمای گوشته ای مربوط به گرانیت درون صفحه ای (wpg) در پرمین زیرین است و احتمالاً از ذوب بخشی سنگهای پوسته تحتانی به توسط مواد گوشته ای ناشی شده اند. شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی این توده گرانیتی به شرایط فوگاسیته اکسیژن پایین حاکم بر تبلور این توده اشاره دارد. بارومتری به روش محتوایal در آمفیبول موجود در واحد سینوگرانیتی فشار حدود 68/8 کیلوبار را مشخص می کند که معادل جای گیری این توده گرانیتی در 7/32 کیلومتری اعماق پوسته زیرین می باشد. ترمومتری به روش زوج کانی پلاژیوکلاز – آمفیبول دمای زمان جایگیری توده ی گرانیتی را 739 درجه سانتی گراد نشان می دهد. سن این توده گرانیتی (6/3 ±3/288 میلیون سال) که از لحاظ زمانی معادل با ولکانیک های همزمان با ریفت پرمین زیرین در امتداد کمربند کوهزایی تتیس است، حاکی از وجود کشش اصلی در پالئوزوئیک بالایی در ایران است. این کشش را بسیاری از محققین به شکستگی گندوانا و بازشدگی نئوتتیس بین سنندج – سیرجان و زاگرس در پرمین نسبت می دهند.