تأثیر واکنش به شکایت غیرمستقیم در برقراری صمیمیت: بررسی الگوهای گفتار از نظر کاربرد شناسی اجتماعی زبان در زبان فارسی

هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار و چگونگی عملکرد اجتماعی جواب به شکایت غیرمستقیم در زبان فارسی می باشد. شکایت غیرمستقیم، ابراز نارضایتی در مقابل مخاطب از شخص یا چیزی است که در صحنه حضور ندارد. تفاوت آن با شکایت مستقیم در این است که در شکایت غیرمستقیم، مخاطب مسئول اتفاق پیش آمده نیست. در مطالعه حاضر سعی شده است که رابطه بین جنسیت و روابط اجتماعی دانشجویان با چگونگی جواب دادن آنها به شکایت غیرمستقیم مورد بررسی قرار گیرد. داده های این تحقیق از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است. بر اساس نظریه باکسر (1991) موضوعات شکایت غیرمستقیم به سه دسته اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از: 1) شکایت فرد از خودش، 2) شکایت فرد از دیگران، 3) شکایت فرد از موقعیت های مختلف؛ که شش نوع جواب متفاوت به شرح زیر را می طلبد: 1) عوض کردن موضوع یا جواب ندادن به شکایت، 2) سوال کردن در مورد موضوع، 3) تناقض گویی، 4) مزاح و شوخی، 5) نصیحت کردن، 6) همدردی کردن.ما توالی جواب ها را به صورت زیر در زبان فارسی تغییر داده ایم: 1) جواب خنثی، 2) تناقض گویی، 3) عوض کردن موضوع، 4) سوال کردن، 5) مزاح و شوخی، 6) نصیحت کردن و 7) همدردی کردن؛ که به ترتیب از مانع ادامه مکالمه بودن به سمت برقراری ارتباط می روند. این مطالعه نشان داد اگر چه همدردی باعث برقراری ارتباط بین مخاطبان می شود، جواب ندادن به شکایت باعث می شود که گوینده با خود این تصور را داشته باشد که شنونده توجهی به مشکلات او ندارد و این به رابطه دوستی بین آنها صدمه می زند و اثر منفی و نامطلوبی برای او ایجاد می کند؛ به علاوه، فرصت مکالمه بیشتر را نیز از بین می برد. این شیوه جواب دادن به شکایت غیرمستقیم نشانه ناموافق بودن است و کانال های مکالمه بیشتر را مسدود می کند اما عوض کردن موضوع که ما آن را از جواب خنثی جدا کردیم می تواند گوینده را آرام کند و ذهن او را از موضوع مورد شکایت منحرف سازد. در خصوص تأثیر جنسیت بر نوع جواب، این مطالعه سعی نموده که بداند آیا توزیع جواب ها در زنان و مردان متفاوت است؟. نتایج نشان داد که در گفتگوهای افراد همجنس تعداد جواب های داده شده بیشتر از زمانی است که یک زن به مرد یا بر عکس جواب می دهد. همچنین در گفتگوهای افراد همجنس مردها بیشتر از جواب خنثی، عوض کردن موضوع، مزاح و همدردی استفاده می کنند و زنها از تناقض گویی، سوال کردن و نصیحت کردن نسبت به مردان بیشتر استفاده می کنند. همچنین، روابط اجتماعی به شکل معناداری بر نوع پاسخ به شکایت غیرمستقیم تأثیر دارد. معمول ترین نوع جواب در بین غریبه ها، همدردی کردن و کمترین پاسخ به صورت عوض کردن موضوع و مزاح بوده است. از آنجا که همدردی احساس خوبی را در مخاطب به وجود می آورد و ناموافق بودن (مخالفت) نوعی ارزیابی و سیگنال منفی به شنونده ای که نمی شناسیم می دهد؛ در روابط دوستانه افراد ترجیح می دهند نوعی از جواب را که مشکل شنونده را کم کند استفاده نمایند. در آخر، نتیجه ای که می توان در اینجا گرفت این است که میزان همدردی بین غریبه ها بیشتر از آشنایان و افراد صمیمی بوده است.