برنامه ریزی توسعه پایدار شهرستان های استان اردبیل با استفاده از تحلیل های چند شاخصه فازی

یکی از ارکان توسعه، جامعیت و یکپارچه بودن آن در رفع عدم تعادل های منطقه ای است. وجود نابرابری و ابعاد مختلف آن از نشانههای مهم توسعه نیافتگی بوده که برای رفع چنین کمبودهایی نیازمند نگرش در نحوه پراکندگی شاخص های توسعه در سطوح مختلف می باشیم. به منظور حل مسایل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای، گام نخست شناخت و سطح بندی مناطق از نظر برخورداری در زمینه های مختلفاست. تکنیک های تصمیم گیری مبتنی بر منطق کلاسیک از قابلیت به کارگیری داده های نادقیق، شاخص ها و مفاهیم مبهم برخوردار نمی باشند؛ از سویی، اصولاً مقادیر دقیق و قطعی در دنیای واقعی غیر قابل دسترس می باشد. لذا به منظور در نظر گرفتن تغییرات داده ها در طول زمان، عدم ثابت بودن حجم جمعیتی محدوده مورد مطالعه و عدم کنترل ورود و خروج مهاجران به آن وهمچنین اعمال سلیقه ها و نظرات مختلف کارشناسان در ارتباط با ارزش شاخص های مورد بررسی، رویکرد فازی، به مسائل منطقه ای اجتناب ناپذیر می نماید.بر این اساس تعداد 60 شاخص از شاخص های توسعه که شامل شاخص های بهداشتی- درمانی، فرهنگی، اقتصادی، شاخص های عمرانی در نقاط شهری و شاخص های زیربنایی توسعه در نقاط روستایی استان اردبیل می باشد، مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت لذا شیوه مطالعه در این پژوهش، «توصیفی- تحلیلی» است که از نتایج آن می توان در مطالعات کاربردی استفاده نمود.داده های مورد نیاز با بهره گیری از منابع آماری مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اردبیل، سالنامه آماری، از مرکز آمار ایران و سازمان های مرتبط جمع آوری شده است. مبنای گردآوری آمار برای سال 1387 خواهد بود. تحلیل داده ها در مقیاس شهرستان و در حالت مقایسه ای با یکدیگر صورت پذیرفته است.تحلیل داده ها با بکارگیری روش های آمار استنباطی، تحلیل خوشه ای و تحلیل های چند شاخصه فازی از جمله تشابه به حل ایده آل فازی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی، روش های ترکیبی فازی و روش لکسیکوگراف ترتیبی، صورت پذیرفته است.در این باره به منظور رعایت اصل دقت در محاسبات از نرم افزار spssو excelاستفاده شده است و همچنین نرم افزار arcgis به منظور پیشبرد روند تحقیق بکار گرفته شد. نتایج نشان می دهد که در ارتباط با شاخص های فرهنگی شهرستان های نیر، اردبیل، پارس آباد، گرمی و مشگین شهر به ترتیب با شاخص شباهت فازی 46/0، 46/0، 45/0، 44/0 و 44/0 جزو شهرستان های توسعه یافته محصوب می شوند، در این باره شهرستان های بیله سوار، نمین و خلخال در گروه در حال توسعه قرار می گیرند. تنها شهرستان توسعه نیافته استان اردبیل در ارتباط با شاخص های فرهنگی، شهرستان کوثر با شاخص شباهت فازی 34/0 می باشد. این نوع از گروه بندی در زمینه شاخص های اقتصادی متفاوت بوده به صورتی که شهرستان های نمین، بیله سوار و گرمی با به ترتیب با شاخص های شباهت فازی 46/0، 45/0 و 45/0 در سطح توسعه یافته، شهرستان های کوثر و نیر نیز با شباهت به ایده آل فازی 44/0 و 44/0 در گروه در حال توسعه و نهایتاً شهرستان های اردبیل، پارس آباد، خلخال و مشگین شهر با شاخص های شباهت فازی 42/0، 42/0، 41/0 و 41/0 در سطح توسعه نیافته قرار گرفته اند. همچنین در ارتباط با شاخص های بهداشتی- درمانی شهرستان های گرمی، نمین، مشگین شهر و نیر به ترتیب با شاخص شباهت فازی 46/0، 44/0، 44/0 و 43/0جزو شهرستان های توسعه یافته محصوب می شوند، شهرستان های بیله سوار، کوثر، اردبیل و پارس آباد نیز در گروه در حال توسعه واقع شده اند. تنها شهرستان توسعه نیافته استان اردبیل در این باره، شهرستان خلخال می باشد. در زمینه شاخص های عمرانی در نقاط شهری، شهرستان گرمی با شاخص شباهت فازی 46/0 به عنوان تنها شهرستان توسعه یافته استان شناخته می شود، در این باره شهرستان های بیله سوار، کوثر و نیر به ترتیب با شاخص شباهت فازی 42/0، 41/0 و 41/0 در گروه در حال توسعه قرار می گیرند. شهرستان های خلخال، اردبیل، مشگین شهر، پارس آباد و نمین اعضای گروه توسعه نیافته استان اردبیل در ارتباط با شاخص های مربوطه را شکل می دهند. همچنین در ارتباط با شاخص های زیربنایی توسعه در نقاط روستایی، شهرستان های اردبیل، نیر، خلخال و کوثر اعضای گروه توسعه یافته را شکل می دهند در ادامه این گروه بندی شهرستان های پارس آباد، مشگین شهر و نمین جزو گروه درحال توسعه شناخته شده اند و دو شهرستان دیگر (بیله سوار و گرمی)، شهرستان های توسعه نیافته استان را شکل می دهند. نهایتاً تلفیق نتایج نشان می دهد که شهرستان های نیر، گرمی و اردبیلبه ترتیب با امتیاز 44/0، 43/0 و 42/ 0 سه شهرستان توسعه یافتهو شهرستان های مشگین شهر، کوثر، نمین، بیله سوار و پارس آبادبه ترتیب با امتیاز 41/0، 41/0 و 41/0، 40/0 و 40/0شهرستان های درحال توسعه استان را شکل می دهند. شهرستان خلخال با 39/0 به عنوان تنها شهرستان توسعه نیافته شناخته شده است.