تاثیر آموزش سواداطلاعاتی بر میزان یادگیری دانش‏ آموزان مدارس هوشمند

زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی بر میزان یادگیری دانش آموزان مدارس هوشمند می‏پردازد. روش بررسی: در این پژوهش از میان دانش‏ آموزان دختر مقطع راهنمایی در مدارس هوشمند شهر شیراز، یک مدرسه به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب گردید و از میان دانش‏ آموزان کلاس سوم راهنمایی این مدرسه، دو کلاس به تعداد هر کدام 29 نفر به عنوان نمونه انتخاب و به طور تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار داده شدند. آزمون محقق ‏ساخته سواد اطلاعاتی برای تعیین وضعیت سواد اطلاعاتی دانش ‏آموزان و آزمون یادگیری برای درس کامپیوتر در قالب شاخص‏های سواد اطلاعاتی تهیه شد و در اردیبهشت 1391 به صورت پیش‏ آزمون- پس‏ آزمون اجرا شد. برای آموزش محتوای یادگیری ابتدا به دانش‏ آموزان گروه آزمایش سواد اطلاعاتی آموزش داده شد و پس از آن به دانش‏ آموزان هر دو گروه آزمایش و کنترل محتوای یادگیری که شامل درس کامپیوتر بود آموزش داده شد؛ ولی با این تفاوت که به دانش‏ آموزان گروه آزمایش بر اساس شاخص‏های سواد اطلاعاتی و به دانش‏ آموزان گروه کنترل به صورت سنتی آموزش داده شد. پس از اجرا، داده‏ها با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج: یافته‏ ها نشان داد که آموزش سواد اطلاعاتی به طور معنی‏ داری بر میزان یادگیری دانش‏ آموزان تأثیر دارد. در یادگیری دانش‏ آموزان گروه آزمایش که از آموزش تشخیص‏ و بازیابی اطلاعات بهره‏ مند شدند با دانش ‏آموزانی که از این آموزش‏ها بهره‏ مند نشده و به صورت سنتی آموزش دیدند، تفاوت معنی ‏داری مشاهده نشد. در یادگیری دانش‏ آموزان گروه آزمایش که از آموزش سازماندهی، ارزیابی، و تبادل اطلاعات بهره‏ مند شدند با دانش‏ آموزانی که از این آموزش‏ها بهره‏ مند نشده و به صورت سنتی آموزش دیدند، تفاوت معنی ‏دار وجود داشت و این تفاوت به نفع گروه آزمایش بود. مبانی نظری شامل مروری مختصر از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه‏ ها در رابطه با تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی بر میزان یادگیری دانش‏ آموزان تاکنون به طور اجرایی کاری صورت نگرفته است. اما در رابطه با دانشجویان کارهایی صورت گرفته است که از جمله کار علی ‏نژاد‏، و همکاران (1389)؛ در حیطه آموزش سواد اطلاعاتی در ایران پژوهشهایی صورت گرفته است؛ از جمله حسن ‏زاده و اسدی (1386)؛ راستگو، نادری، شریعتمداری، سیف نراقی (1389)؛ پریرخ‏، ارسطوپور‏، نادری (1390)؛ در رابطه با سواد اطلاعاتی در ایران پژوهش‏های مختلفی صورت گرفته است از جمله (منصوری، 1387؛ پندپذیر، 1388؛ دلوچی، 1389 ‏)؛ در رابطه با سواد اطلاعاتی در خارج از کشور نیز پژوهشهای متعددی صورت گرفته است؛ همچون: جکسون (2005)؛ لو (2006)؛ داد (2007)؛ سیو چونگ ‏کونگ، کای‏ مینگ‏ لی (2009‏)؛ تعریف مفاهیم پژوهش أ. تعریف نظری آموزش: "‏هر گونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح‏ریزی شده ‏ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است" (سیف، 1387، ص34). سواد اطلاعاتی: انجمن کتابداری آمریکا (1998): " توانایی تشخیص نیاز به اطلاعات، دسترسی، ارزیابی، و بکارگیری اطلاعات مورد نیاز و با سواد اطلاعاتی فردی است که نحوه یادگیری را فرا گرفته است" (‏به نقل از نظری، 1384، ص 23). یادگیری: یادگیری عبارت است از فرایند ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار رفتار بالقوه فرد در اثر تجربه‏ (‏سیف، 1387). مدارس هوشمند: مدرسه‏ای فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری رایانه ‏ای و شبکه ‏ای می‏ باشد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن به صورت هوشمند است (‏موذنی، 1387). فرضیه پژوهش: فرضیه اصلی: ? آموزش سواد اطلاعاتی به دانش‏ آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. فرضیه ‏های فرعی: 1. آموزش تشخیص اطلاعات به دانش ‏آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 2. آموزش بازیابی اطلاعات به دانش‏ آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 3. آموزش ارزیابی اطلاعات به دانش‏ آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 4. آموزش سازماندهی اطلاعات به دانش ‏آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 5. آموزش تبادل اطلاعات به دانش‏ آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. نتیجه گیری و پیشنهادات: با توجه به معنی ‏داری تفاوت میان دانش ‏آموزان دو گروه آزمایش و کنترل می‏توان نتیجه گرفت که آموزش سواد اطلاعاتی می‏تواند باعث افزایش میزان یادگیری دانش ‏آموزان گردد. از این نتیجه می‏توان چنین استنباط کرد که آموزش‏های سواد اطلاعاتی موجب ترویج و ماندگاری دروس در ذهن دانش ‏آموزان شده و یادگیری آنها را افزایش می‏دهد‏. از نتایج پژوهش‏ها می‏توان نتیجه گرفت که اگر بخواهیم به یکی از جنبه ‏های سواد اطلاعاتی که یادگیری مادام‏العمر است دست یابیم، بایستی آنرا از مقاطع پایین‏ تر تحصیلی به دانش‏ آموزان آموزش دهیم.