بررسی تاریخ نگاری محلی خراسان وماوراءالنهر از برآمدن مغولان تا پایان صفویه

منظور از تاریخ نگاری محلی مجموعه آثاری است که درباره یک ناحیه یا شهر معین فارغ از زبان اثر یا نژاد مولف نوشته شده است. دراین پژوهش تاریخ های محلی خراسان وماوراءالنهر، انواع آنها وشرایط وعوامل موثر برتألیف آنها مورد بررسی قرار گرفته است. براین اساس، تاریخ های محلی به دو گروه تاریخ نامه های محلی وزندگی نامه های محلی تقسیم شده اند . از مجموع 46 اثر شناسایی شده در این دوره، 20 عنوان تاریخ نامه محلی(43%) و20 عنوان نیز زندگی نامه محلی (43%) وشش عنوان(14%) تاریخ های محلی ناشناخته هستند که نمی توان آنها را ذیل تاریخ نامه ها یا زندگی نامه های محلی قرار داد. براساس بررسی های صورت گرفته، از سده هفتم تا پایان عهد صفوی این آثار غالباً تحت تأثیر عوامل سیاسی به رشته تحریر درآمده اند؛ شرایط نابه سامان خراسان و ماوراءالنهر به هنگام هجوم مغول در سده هفتم ه.ق و تمرکز گرایی و ملی گرایی صفویان و درگیری های ایشان با شیبانیان وگورکانیان هند در سده دهم هجری از مهم ترین عوامل کاهش نگارش تاریخ های محلی در سده های مزبور به شمار می آید. به طوری که در این دو سده تنها 11 اثر تألیف شد که فقط 23% کل آثار را تشکیل می دهد. اما حمایت مادی ومعنوی ایلخانان وتیموریان وسلسله های محلی از مورخان وعلاقه ایشان به حفظ مآثرشان و برقراری شرایط نسبتاً پایدار سیاسی در مدت حکومت ایشان، از مهم ترین عوامل افزایش محلی نگاری محسوب می شود. در این دوره 21 اثر تألیف شد که45% آثار را شامل می شود و رشد دو برابری آثار را به نسبت دوره آشفتگی نشان می دهد.