بررسی روند تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب های زیرزمینی نیشابور

با توجه به توسعه شهرنشینی، کشاورزی و صنعت در دشت نیشابور و نیاز روز افزون به منابع آب، لزوم برنامه ریزی های مدیریتی کمی و کیفی این منابع، امری انکارناپذیر می باشد. تحقیقِ حاضر به منظور بررسی روند تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای کیفی آب های زیرزمینی دشت نیشابور انجام گرفته است. در این تحقیق، کیفیت آب های زیرزمینی دشت نیشابور بر اساس پارامترهای اندازه گیری شده توسط شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی (ec، tds، سختی و غلظت یون های سدیم، کلسیم، منیزیم، کلراید و سولفات)، جهت مصارف مختلف ارزیابی شده است. به عنوان مثال مشخص گردید که آب حدود نیمی (% 47) از چاه های مورد مطالعه، از لحاظ غلظت کل املاح محلول غیرقابل شرب می باشد. در ارتباط با مصارف کشاورزی، بر اساس رهنمود آیرس و وستکات مشخص گردید که %35 از چاه های کل دشت، از لحاظ میزان شوری دارای محدودیت شدید و %45 دارای محدودیت متوسط برای آبیاری هستند. توزیع مکانی مقادیر مختلف پارامترهای کیفی مذکور و نحوه تغییرات آن ها در سطح دشت (در بازه زمانی 1388-1380) و همچنین بررسی دلایل احتمالی این تغییرات، بخش های دیگر این تحقیق را تشکیل می دهند. به طور کلی، تغییرات مقادیر پارامترهای کیفی ec، سختی کل و میزان غلظت یون های سولفات و کلراید در سطح دشت نیشابور روند تقریباً مشابهی را نشان می دهد و مقادیر این پارامترها از طرف دهستان های شمالی و شرقی دشت (مناطق بالادست جریان) به سمت مناطق مرکزی در مسیر جریان، افزایش می یابد. بررسی روند زمانی تغییرات کیفی آب های زیرزمینی دشت نیشابور نشان داد که تغییرات غلظت tds در % 77 از چاه ها، روندی افزایشی را داشته است و میانگین tds برای کل آبخوان در بازه زمانی 1388-1380، با نرخی معادلmg/l.yr 19/63 تغییر نموده است. در بررسی دلایل احتمالی تغییرات کیفی آب های زیرزمینی دشت نیشابور، کاهش سطح آب های زیرزمینی، سازندهای زمین شناسی و فعالیت های کشاورزی به عنوان مهمترین عوامل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که تقریباً به ازای 0/81m کاهش در سطح آب های زیرزمینی در هر سال، به میزان mg/19/63 به غلظت tds در آبخوان افزوده شده است. همچنین سازندهای زمین شناسی دوران سوم (میوسن) و سنگ های ولکانیکی در تغییر کیفیت بخش هایی از آبخوان دشت نیشابور موثرند. علاوه بر این می توان احتمال داد فعالیت های کشاورزی با توجه به وسعت زیاد اراضی زراعی در منطقه، بر تغییرات کیفیت آب های زیرزمینی اثرگذار بوده باشند.