شناسایی عوامل موثر بر توسعه کشت کلزا در شهرستان های تبریز و مرند

با توجه به اینکه بخش بزرگی از روغن خوراکی مورد نیاز ایران از طریق واردات تامین می‏شود، برنامه‏ریزی بلند‏مدت و منسجم با هدف نیل به خودکفایی در تولید روغن‏های خوراکی منجمله کلزا از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. استان آذربایجان شرقی با سطح زیر کشت 1630 هکتار در سال 1389 تنها 07/1 از تولید کلزای کشور را به خود اختصاص داده است. در این میان درصد قابل توجهی از کلزای استان در شهرستان‏های مرند و تبریز تولید شده است. در این تحقیق تلاش شده است تا عوامل اقتصادی، فردی- اجتماعی و زراعی موثر بر پذیرش و توسعه کشت کلزا در شهرستان‏های تبریز و مرند بررسی شود. برای این منظور372 کشاورز از این دو شهرستان انتخاب و داده‏های لازم در طی سال زراعی 89-1388 با تکمیل پرسشنامه جمع‏آوری شد. از الگوی توبیت و روش دو مرحله ای هکمن برای شناسایی این دسته از عوامل استفاده شد. نتایج برآورد مدل توبیت نشان داد که سطح تحصیلات، مبلغ وام، قیمت واقعی کلزا، سهم درآمد مزرعه از کل درآمد و سود نسبی کلزا اثر مثبت و هزینه ماشین آلات، فاصله مزرعه تا جاده و تعداد قطعات زمین اثر منفی بر سطح زیر کشت این محصول دارند. برای تفکیک عوامل موثر بر پذیرش کشت و میزان کشت کلزا از روش هکمن دو مرحله ای استفاده شد. نتایج برآورد مدل پروبیت حاکی از آن بود که مالکیت ماشین آلات، شرکت درکلاس های ترویجی، سهم درآمد مزرعه ای، سطح تحصیلات و تجربه کلزاکاری اثر مثبت و سن و تعداد قطعات نیز اثر منفی بر روی احتمال پذیرش کشت کلزا داشتند. همچنین نتایج تخمین مرحله دوم موید آن است که مبلغ وام، سود نسبی کلزا و تعداد نیروی کار خانوادگی اثر مثبت و فاصله زمین زراعی تا جاده و هزینه ماشین آلات در هر هکتار اثر منفی روی میزان سطح زیر کشت کلزا داشتند.