تعیین برخی مکان های ژنی کنترل کننده تحمل به خشکی در مرحله گیاهچه یک جمعیت دابل هاپلوئید گندم نان

به منظور تعیین جایگاه های کنترل مقاومت به خشکی و صفات وابسته به آن در گندم نان از جامعه ی دابل هاپلوئید گندم استفاده گردید. به این منظور طی یک آزمایش مقدماتی والدین جامعه، دو ژنوتیپ شاهد و شش لاین دابل هاپلوئید با استفاده از یک آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار, تحت تأثیر شش سطح تنش خشکی (بدون تنش، 8%، 12%، 14%، 19% و 23% پلی اتیلن-گلیکول) قرار گرفت، سطح تنش 12% پلی اتیلن گلیکول جهت آزمایش اصلی تعیین گردید. در آزمایش اصلی 99 لاین دابل هاپلوئید به همراه والدین آنها و 6 رقم ایرانی به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و 2 سطح تنش (بدون تنش و تنش) ارزیابی گردید. نتایج ارزیابی فنوتیپی در محیط بدون تنش نشان داد که میانگین مربعات ژنوتیپ ها برای کلیه صفات و در تیمار تنش برای کلیه صفات بجز نسبت طول ریشه به ساقه و وزن خشک ریشه به ساقه معنی دار بود، در تجزیه مرکب نیز تنها میانگین مربعات نسبت طول ریشه به ساقه معنی دار نشد. به نظر می رسد که در میان صفات، محتوای آب برگ کمترین و نسبت طول ریشه به ساقه بیشترین حساسیت را به تنش داشت. ضرایب تنوع ژنوتیپی برای صفات مورد مطالعه حاکی از وجود تنوع بیشتر برای صفت ضریب سرعت جوانه زنی در محیط بدون تنش و سرعت جوانه زنی در محیط تنش بود. از بین شاخص های سرعت جوانه-زنی به ترتیب cvg و gri و در مرحله بعد gsi و از بین صفات گیاهچه ای طول ساقه چه در شرایط بدون تنش با دارا بودن وراثت پذیری خصوصی بالا و روابط معنی دار با تحمل به خشکی بعنوان معیارهای مناسب گزینش در مرحله جوانه زنی قابل پیشنهاد هستند. از اهداف دیگر این تحقیق شناسایی برخی مکان های ژنی کنترل کننده ویژگی های مرتبط با تحمل به خشکی بود. در این پژوهش بررسی qtlها با استفاده از نرم افزارqtl cartographer 2.5 انجام گردید. از 33 نشانگر ssr چند شکل جهت تهیه نقشه ژنتیکی استفاده شد، که این نشانگرها 15 کروموزوم گندم را به طور نسبی پوشش دادند. طول نقشه لینکاژی به دست آمده، cm 1055 بود. با استفاده از روش تک نشانگر qtlهایی برای صفات مورد مطالعه در شرایط تنش، بدون تنش، بررسی همزمان دو محیط تنش و بدون تنش و همچنین شاخص های تنش خشکی بر روی کروموزوم های a2، a4، a3، a5، a7، a1، b1، d2، d5 و d7 شناسایی شد، از روش نقشه یابی فاصله ای ساده برای تأیید نتایج بدست آمده استفاده شد، نتایج حاصل به روش نقشه یابی فاصله ای ساده در محیط بدون تنش یک جایگاه روی کروموزوم b1 برای صفات تعداد ریشه و محتوای آب برگ و دو جایگاه نزدیک بهم روی کروموزوم a7 برای صفات وزن تر ساقه و وزن خشک ریشه مشاهده گردید. در محیط تنش یک qtl روی کروموزوم a2 با اثر پلیوتروپی برای صفات طول ریشه و ضریب سرعت جوانه زنی مشاهده گردید، همچنین جایگاه دیگری برای طول ریشه روی کروموزوم a5 شناسایی شد و برای صفت تعداد ریشه نیز یک جایگاه روی کروموزوم d7 شناسایی شد. نتایج حاصل از تجزیه همزمان دو محیط به روش نقشه یابی فاصله ای ساده نشان دهنده یک جایگاه برای طول ریشه روی کروموزوم a 2می باشد. برای شاخص حساسیت تنش وزن خشک ساقه نیز یک qtl روی کروموزوم a4 شناسایی گردید.