ریزازدیادی به لیمو (lippia citriodora) و کاربرد متیل جازمونات و سالیسیلیک اسید در افزایش متابولیت های ثانویه

گیاهان از دیر باز منبع اصلی پزشکی و داروسازی در اکثر نقاط جهان بوده اند. طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی (who) گیاهان یکی از مهمترین منابع تامین کننده دارو برای انسان هستند.گیاهان دارویی به دلیل توأم بودن ماهیت طبیعی و وجود ترکیبات همولوگ دارویی در آنها، با بدن سازگاری بهتری دارند و معمولاً فاقد عوارض ناخواسته داروهای شیمیایی می باشند. دارو های تولید شده با منشاء گیاهی از دسته متابولیت های ثانویه می باشند. متابولیت-های ثانویه موادی هستند که گیاهان در صورت مواجه شدن با محرک های غیر طبیعی در خود تولید می کنند.گیاه دارویی به لیمو lippia citrodora یک گیاه چند ساله از خانواده verbenaceae می باشد. این گیاه خاصیت مسکن و ضد تشنج و همچنین دارای اثر ضد باکتریایی می باشد. به لیمو به دلیل داشتن ترکیبات فلاونوئیدی، ترپنوئیدها و اسید فنولیک خاصیت آنتی اکسیدانی ضد میکروبی و ضد تومور دارد. برگ های این گیاه بسیار معطر می باشد و به عنوان چای استفاده فراوانی دارد. این گیاه دارای اسانس می باشد که مهمترین ترکیبات آن شامل سینئول، لیمونن و نرال می باشد. با توجه به اهمیت دارویی این گیاه در این تحقیق بر افزایش این گیاه از طریق کشت بافت و افزایش متابولیت های ثانویه آن مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش در دو بخش انجام شد. در بخش اول کشت بافت به لیمو مورد بررسی قرار گرفت. که از دو نوع ریز نمونه گره و جوانه انتهایی و 16 ترکیب هورمونی(شامل غلظت های 0، 1/0، 3/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر هورمون naa و 0، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر هورمون bap) در محیط کشت ms با 4 تکرارانجام شد. فاکتور های اندازه گیری شده شامل تعداد شاخه، طول شاخه، تعداد برگ ، تعداد گره، طول میان گره و تشکیل ریشه بود. بهترین نتیجه با ریز نمونه گره و ترکیب هورمونی 3/0 میلی گرم در لیتر naa و بدون کاربرد bap بدست آمد. نتایج نشان داد ترکیب های هورمونی naa بدون bap در ریشه دهی تاثیر مثبت داشتند و با افزایش میزان naa تا 3/0 میلی گرم در لیتر ریشه دهی افزایش یافت وغلظت های بالاتر از آن باعث عدم تشکیل ریشه شد. همچنین بیشترین تعداد شاخه در ریز نمونه گره و تیمار 1/0 میلی گرم در لیترnaa + 1 میلی گرم در لیتر bap مشاهده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که بیشترین طول شاخه در تیمار 3/0 میلی گرم در لیترnaa ، بدون bap بدست آمد. در بخش دوم آزمایش به منظور بررسی تاثیر دو هورمون متیل جازمونیک و سالیسیلیک اسید بر افزایش متابولیت های ثانویه در به لیمو از 7 تیمار هورمونی شامل(0، 5/12، 25 و 50 میلی گرم در لیتر هورمون متیل جازمونات و0، 100، 200 و 400 میلی گرم در لیترهورمون سالیسیلیک اسید) با 3 تکرار استفاده شد. از دستگاه کلونجر به منظور استخراج اسانس و از دستگاه گروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی(gc-mass) برای شناسایی ترکیبات اسانس استفاده گردید. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار های هورمونی باعث افزایش برخی از ترکیبات شده و غلظت های مختلف تاثیر یکسانی بر ترکیبات نداشند. ترکیب 1,8-cineole در غلظت 100 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید و 5/12 میلی گرم در لیتر متیل جازمونات بیشترین تولید را داشتند. ترکیب neral در غلظت 400 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید و ترکیب geranial در غلظت 5/12 میلی گرم در لیتر متیل جازمونات بیشترین تولید را داشته است.