تأثیر پرایمینگ بذر و محلول پاشی با سالیسیلیک اسید بر جوانه زنی و خصوصیات رشد ارقام عدس در شرایط تنش شوری

با توجه به شوری خاکهای زراعی و آب آبیاری که جزء عمدهترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان زراعی در اغلب نقاط جهان از جمله ایران هستند، پیدا کردن روش هایی برای بهبود دادن اثرهای مضر شوری جهت افزایش عملکرد محصول امری اجتناب ناپذیر است. با توجه به ارزش غذایی عدس و حساسیت آن به شوری آب و خاک، این مطالعه با هدف بررسی تأثیر پرایمینگ بذر با سالیسیلیک اسید بر جوانه زنی و خصوصیات رشد سه رقم عدس تحت تنش شوری به صورت آزمایشگاهی و گلخانه ای اجرا گردید. بخش آزمایشگاهی با آرایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار اجرا گردید. تیمار های آزمایشی شامل 3 رقم عدس (کیمیا، توده محلی کرمانشاه و گچساران)، 5 سطح غلظت نمک طعام (صفر، 50، 100، 150، 200 میلی مولار) و چهار سطح پرایمینگ سالیسیلیک اسید (بدون پرایم، صفر (پرایمینگ با آب مقطر) و پرایمینگ با سالیسیلیک اسید 2/0، 5/0 میلی مولار) به مدت 4 ساعت بود. در قسمت آزمایش گلخانه با آرایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و 3 تکرار اجرا شد. عامل های این بخش شامل 3 رقم عدس (کیمیا، توده محلی کرمانشاه و گچساران)، 3 سطح نمک طعام (صفر، 60 و 120 میلی مولار) و محلول پاشی گیاه با اسید سالیسیلیک در 3 سطح صفر، 2/0 و 5/0 میلی مولار بود. نتایج آزمایش در قسمت آزمایشگاهی نشان داد که برهمکنش رقم، پرایمینگ و شوری بر کلیه صفات مورد آزمایش در سطح یک درصد معنی دار شد. همچنین تنش شوری باعث کاهش درصد و سرعت جوانهزنی و دیگر صفات جوانهزنی در بذرهای عدس گردید. سالیسیلیک اسید تأثیر مثبتی بر جوانهزنی داشته و سبب افزایش همهی فاکتورهای جوانهزنی در شرایط تنش و بدون تنش گردید. توده محلی کرمانشاه نسبت به دو رقم دیگر به شرایط تنش شوری مقاومت بیشتری از خود نشان داد. نتایج مربوط به آزمایش گلخانه ای نشان داد که برهمکنش شوری، رقم و محلول پاشی در سطح احتمال یک درصد بر صفات پرولین، قند های محلول، مالون دی آلدهید ، کلروفیل a، پروتئین محلول برگ، فعالیت آنزیم های کاتالاز، پلی فنل اکسیداز و پراکسیداز، تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف در بوته، درصد پروتئین دانه، وزن صد دانه، عملکرد زیست توده، شاخص برداشت و عملکرد دانه عدس معنی دار شد. پارامترهای رشدی و فیزیولوژیکی تحت تأثیر تنش شوری و پرایمینگ قرار گرفتند. به این صورت که با بالارفتن سطح تنش شوری میزان پرولین، مالون دی آلدهید، پایداری غشاء، میزان سدیم برگ، فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنول اکسیداز افزایش یافتند، ولی با محلول پاشی روند معکوس گردید. در مجموع، نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که برهمکنش محیط و رقم باعث تغییرات متفاوتی در میزان دانه در بوته و اجزای عملکرد آن می شود. در این آزمایش توده محلی کرمانشاه در شرایط افزایش تنش شوری، با بیشترین مقدار تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده، بیشترین سازگاری با شرایط شوری را در میان رقم های مورد بررسی نشان داد. توده محلی کرمانشاه در شرایط بدون تنش و محلول پاشی با اسید سالیسیلیک 5/0 میلی-مولار با میزان 9/164 گرم در متر مربع و در شرایط تنش شوری (60 و 120 میلی مولار) نیز به ترتیب با تیمار اسید سالیسیلیک 2/0 و 5/0 میلی مولار نسبت به دو رقم دیگر عملکرد بیشتری داشت. از طرف دیگر اسید سالیسیلیک نقش مهمی در رشد گیاه داشت. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که محلول پاشی با اسید سالیسیلیک اثر مثبتی روی عملکرد و اجزای عملکرد گیاه عدس داشته و اسید سالیسیلیک در غلظت 2/0 و 5/0 میلی مولار به ترتیب در سطوح پایین و بالای تنش در رفع آسیب آن نقش داشته و قادر است به طور موثرتری باعث افزایش عملکرد شود. در بین ارقام مورد مطالعه توده محلی کرمانشاه به دلیل داشتن تعداد غلاف و دانه بیشتر نسبت به دو رقم دیگر در شرایط تنش شوری دارای برتری بود، که این ارجحیت بخشی به دلیل پتانسیل ژنتیکی این رقم و بخشی دیگر در اثر محلول پاشی با اسید سالیسیلیک می باشند. در نهایت برای مناطقی که خاک های تقریباً شور داشته باشد توده محلی کرمانشاه با تیمار محلول پاشی توسط اسید سالیسیلیک 5/0 میلی مولار توصیه می شود.