بررسی اثرات ساپونین بر تولید متان، اسیدهای چرب فرار و آمونیاک حاصل از تخمیر شکمبه در شرایط آزمایشگاهی

ساپونین ها بخشی از متابولیت های ثانویه گیاهی می باشند که دارای قابلیت تغییر در جمعیت میکروبی شکمبه به منظور بهبود بازده تولیدی نشخوارکنندگان هستند. این مطالعه به منظور بررسی اثرات دو نوع ساپونین بدست امده از دو منبع گیاهی مختلف بر فراسنجه های حاصل از تخمیر شکمبه ای گوسفند مهربان در شرایط آزمایشگاهی صورت پذیرفت. یکی از ساپونین های مورد استفاده در این مطالعه از ریشه شیرین بیان در آزمایشگاه استخراج شد (نوع 1) و ساپونین دیگر (ساپونین خالص) از شرکت آلمانی مرک خریداری گردید (نوع 2). ساپونین های ذکر شده در مقادیر صفر، 5/2، 5، 5/7 و 10 درصد به جیره اضافه گردید. جیره های مورد استفاده دارای نسبت (70:30) و (50:50) از (علوفه:کنسانتره) بودند و همچنین از جیره کامل نشاسته ای استفاده گردید. از طرفی در این آزمایش ریشه شیرین بیان در 4 سطح (صفر، 5، 10 و 15 درصد) به جیره tmr(70:30) افزوده شد. نتایج حاصل از شمارش جمعیت پروتوزوآیی نشان داد که افزودن ساپونین نوع 2 به جیره های (70:30) و (50:50) باعث کاهش خطی کل جمعیت پروتوزوآیی گردید (001/0>p) ولی افزودن به جیره کامل نشاسته ای تأثیر معنی داری بر روی جمعیت پروتوزوآیی نداشت (05/0p)، اضافه شدن ریشه شیرین بیان به جیره (70:30) تعداد پروتوزوآها را به طور خطی کاهش داد (001/0>p). آزمایش قابلیت هضم آزمایشگاهی نشان داد که اضافه شدن ساپونین نوع 2 تغییر معنی-داری در قابلیت هضم آزمایشگاهی ماده خشک (ivdmd)، قابلیت هضم آزمایشگاهی ماده آلی (ivomd) و ماده آلی قابل هضم در ماده خشک (domd) جیره (50:50) و (70:30) ایجاد نمی کند (05/0p) و همچنین افزوده شدن ریشه شیرین بیان به این جیره اثر معنی داری بر قابلیت هضم نداشت (05/0p)، ولی بر بخش های سرعت تولید گاز(c) و زمان تأخیر (l) تأثیر معنی داری نداشت (05/0p) و مقدار (l) را کاهش داد (05/0>p) و در جیره (70:30) با افزایش سطح ساپونین نوع 2 افزایش در دو بخش b (01/0>p) و c (05/0>p) مشاهده گردید. افزوده شدن ساپونین نوع 1 به جیره (70:30) اثر معنی داری در مقدار b و l نداشت (05/0p) و درجه دو (05/0>p) افزایش داد. اضافه کردن ریشه شیرین بیان به جیره (70:30) در مقادیر c، l و b تغییر معنی داری ایجاد نکرد (05/0p). ساپونین نوع 2 به همراه جیره (70:30) اثر معنی داری بر aivdmd و tivdmd نداشت (05/0p) و تولید گاز 24 ساعته را به طور خطی (001/0>p) و مقدار کل اسیدهای چرب فرار را به صورت درجه دو افزایش داد (01/0>p). با اضافه شدن ساپونین نوع 2 به جیره (کامل نشاسته ای) ph و اسیدهای چرب فرار تغییر معنی داری نکرد (05/0p) ولی آمونیاک کاهش پیدا کرد (05/0>p). اضافه شدن ساپونین نوع 1 به جیره (70:30) مقدار تولید گاز 24 ساعته را به صورت خطی (001/0>p) و درجه دو افزایش و مقدار aivdmd، tivdmd و pf را کاهش داد (05/0>p)، بر ph و غلظت آمونیاک تأثیر معنی داری نداشت (05/0p). با اضافه شدن سطوح مختلف شیرین بیان به جیره (70:30) tivdmd کاهش یافت (05/0>p) و ph و اسیدهای چرب فرار به صورت درجه دو تغییر کردند (05/0>p)، ولی آمونیاک، aivdmd، pf و تولید گاز 24 ساعته تغییر معنی داری نکردند (05/0p). هر دو نوع ساپونین مورد استفاده در مطالعه حاضر و همچنین ریشه شیرین بیان جمعیت پروتوزوآیی را کاهش دادند و قابلیت هضم آزمایشگاهی تنها توسط ساپونین نوع 1 کاهش یافت. ساپونین نوع 2 به همراه جیره (50:50) و (کامل نشاسته ای) اثری بر مقدار کل اسیدهای چرب فرار نداشت ولی همین ساپونین و ساپونین نوع 1 و همچنین ریشه شیرین بیان به همراه جیره (70:30) اسیدهای چرب فرار را به صورت درجه دو افزایش دادند. آمونیاک توسط ساپونین نوع 2 به همراه تمامی جیره ها کاهش یافت ولی ساپونین نوع 1 اثر معنی داری نداشت . این مطالعه نشان داد که این دو نوع ساپونین قادر هستند تا تولید متان را کاهش دهند. آزمایشات روی ریشه شیرین بیان نشان داد که اضافه کردن شیرین بیان قابلیت این را دارد که تخمیر شکمبه را در جهت بهبود عملکرد تغییر دهد، اما اینکه چه مقدار و چگونه بهتر است در جیره مورد استفاده قرار گیرد نیاز به بررسی و انجام مطالعات بیشتر در حالت آزمایشگاهی یا بر روی دام زنده دارد.