اوضاع اقتصادی ایران در عصر مشروطیت ( با تکیه بر اوضاع گمرکات و تجارت)

چکیده با شروع سلطنت آغا محمدخان قاجار اوضاع سیاسی کشور پس از یک دوره طولانی هرج و مرج و بی ثباتی دارای حکومتی مرکزی شد که تا حدودی به تثبیت موقعیت ایران کمک کرد اما پس از مرگ وی و شروع سلطنت فتحعلی شاه اوضاع کشور به گونه ایی دیگر رقم خورد . شروع جنگهای ایران روس و شکست ایران کفه ی ترازو را به نفع روسها سنگین نمود. بستن معاهدات گلستان و بعد از آن ترکمانچای و انتزاع بخش عظیمی از ایران ، دادن حق کاپیتولاسیون به اتباع روسی ، تعیین تعرفه گمرکی صدی پنج برای بازرگانان روسی از جمله عواملی بود که باعث رکود اقتصاد ایران به خصوص اقتصاد تجاری شد.در کنار عواملی که ذکر شد نباید از عدم راههای ارتباطی مناسب ، نبود یک رود قابل کشتیرانی که شمال را به جنوب متصل نماید، اداره امور مملکتی به شیوه سنتی و عشیره ای به خصوص در بخش گمرکات و نظام مالیاتی و رقابت شدیدی که بین روسها و انگلیسیها جهت اخذ امتیازات وجود داشت همه در زمره عدم موفقیت اقتصادی ایران قرار دارند. در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه اوج اعطای امتیازات بود. این پدر و پسر در قبال دریافت وام از روس و انگلیس وثیقه وام را بخشهایی قرار می دادند که شریان اصلی اقتصاد ایران بودند. گمرکات هم از مهمترین بخشهای اقتصادی ایران محسوب می شد که به طور کامل در اختیار روسها قرار گرفت. با وجود مستشاران بلژیکی و در راس آنها نوز و تصویب تعرفه جدید گمرکی لطمات شدیدی بر پیکر اقتصاد ایران واردشد و موجبات نارضایتی تجار را فراهم کرد و همین اعتراضات سرانجام منجر به پیروزی انقلاب مشروطه شد . از مهمترین دستاوردهای این انقلاب تاسیس مجلس شورای ملی و تصویب قانون اساسی بود. در دوره دوم مجلس بود که برای سر و سامان دادن به اوضاع مالی کشور درخواست آمدن هیئتی غیر اروپایی شد و مورگان شوستر به همراه چند نفر دیگر به ایران آمدند ولی این گروه در مقابل کارشکنی بلژیکیها و روسها بعد از هشت ماه ایران را ترک کردند.