مولفه های فرهنگ از دیدگاه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری

تحقیق حاضر، در خصوص مولفه های فرهنگ از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است که با روش تحلیل محتوای کیفی به بررسی تعریف فرهنگ، رابطه فرهنگ و اسلام، جایگاه فرهنگ، کارکرد و ویژگی فرهنگ از منظر ایشان پرداخته است. جامعه آماری، 155 مورد از بیانات و مکتوبات امام خمینی(ره) و 355 مورد از بیانات مقام معظم رهبری تا پایان سال 1389 می باشد که همگی واجد کلمه فرهنگ بوده و در زمان رهبری این بزرگواران، مطرح شده است. در قسمت کمّی، واژه فرهنگ،تمام شماری شده و توزیع فراوانی بیانات و مکتوبات واجد کلمه فرهنگ، همچنین تکرار این واژه با توجه به دو متغیر سال و مخاطب، ارائه گردیده است. از طرفی از آنجا که این تحقیق در سطح اکتشافی انجام گرفته و در صدد یافتن مفهوم فرهنگ از منظر امام(ره) و رهبری بوده، نظریه ای از دیگران را مدنظر قرار نداده است. مهم ترین دستاورد تحقیق، تعریف فرهنگ از دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است. امام(ره) فرهنگ را در جایگاه یکی از ارکان چهارگانه جامعه می دانند و آن را بیشتر به معنای مراکز تعلیم و تربیت عنوان می کنند که به مثابه کارخانه انسان سازی است. مقام معظم رهبری، فرهنگ را در جایگاه روح زندگی و فضای تنفسی جامعه می دانند که دارای دو لایه مرتبط با هم است و شامل اعتقادات به عنوان لایه اصلی و رفتار به عنوان ماحصل اعتقادات می شود. همچنین معظم له فرهنگ را در سه عرصه قلمداد می نمایند: عرصه تصمیمات کلان کشور، عرصه فرهنگ عمومی و عرصه فرهنگ آموزشی. ایشان در تبیین فرهنگ عمومی، آن را دارای دو بخش می دانند: بخش اول، بارز و ظاهری است که تأثیر درازمدت در مسیر زندگی و آینده یک ملت دارد و شامل سبک زندگی، آداب و رسوم و رفتارهای جامعه می شود که بر ذهن و شکل گیری شخصیت افراد، موثر است. بخش دوم، نامحسوس است ولی تأثیر فوری و بسیار محسوس در جامعه و سرنوشت آن دارد. عمده ترین قسمت این بخش، اخلاقیات فردی و اجتماعی مردم است.