گرایش به شهروندی سیاسی و عوامل موثر برآن

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت گرایش مردم به شهروندی سیاسی و عوامل موثر بر آن انجام گرفته است. برای سنجش مفهوم گرایش به شهروندی سیاسی از دو مولفه اساسی حقوق سیاسی و تکالیف سیاسی بهره گرفته ایم که با ایجاد تقاطع آنها چهار نوع گرایش فعال، منفعل، تکلیف محور و حقوق محور از همدیگر متمایز شده است. جهت تبیین موضوع مورد مطالعه از نظریه های شهروندی مارشال، ترنر و جانوسکی استفاده گردیده که منجر به استخراج 6 فرضیه اساسی شد. به لحاظ روش شناسی، این پژوهش به روش پیمایش و در بین کلیه مردم 18 سال به بالای شهر تهران صورت گرفته است. حجم نمونه تحقیق مطابق با فرمول کوکران برابر با 600 نفر برآورد شده و شیوه نمونه گیری چند مرحله ای بوده، و داده های لازم از 60 بلوک و از کلیه مناطق 22 گانه شهر تهران از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. و اعتبار (سازه و صوری) و پایایی ابزار سنجش با آزمون آلفای کرونباخ به تأیید رسید، و در نهایت داده ها به روش مصاحبه حضوری گردآوری و در قالب تحلیل یک، دو و چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های حاصل نشان می دهند که میانگین نمره شاخص تکالیف سیاسی و حقوق سیاسی بر حسب طیف 1 تا 5 قسمتی به ترتیب 13/3 و 63/2 می باشد. در نتیجه میزان برخورداری مردم از حقوق سیاسی کمتر از انجام تکالیف سیاسی توسط آنهاست. به عبارتی پاسخگویان معتقدند که آنها به تکالیف شهروندی خود می پردازند ولی از حقوق شهروندی لازم برخوردار نیستند. بررسی وضعیت گرایش به شهروندی سیاسی نیز نشان داد که 30 درصد پاسخگویان جهت گیری فعال، 38 درصد جهت گیری منفعل، 23 درصد گرایش تکلیف محور و 9 درصد گرایش حقوق محور نسبت به شهروندی سیاسی داشتند. این یافته موید عدم توازن میان گرایش مردم به انواع شهروندی سیاسی می باشد. بر اساس تحلیل رگرسیونی وضعیت شهروندی مدنی با ضریب تاثیر مستقیم 38 درصد بیش از سایر عوامل بر گرایش مردم تاثیر می گذارد. همچنین متغیرهای مستقل دیگری از قبیل اعتماد به نظام سیاسی با ضریب تاثیر 21 درصد، وضعیت شهروندی اجتماعی با ضریب 14 درصد، رضایت از برقراری دموکراسی با ضریب 14 درصد، استفاده از رسانه های خارجی با ضریب منفی 9 درصد، میزان حضور در انجمن های مدنی با ضریب 7 درصد به ترتیب بیشترین تاثیر را بر متغیر وابسته داشته اند. در مقابل متغیرهای استفاده از رسانه های داخلی، احساس فضیلت مدنی، سن، طبقه اجتماعی عینی، جنس و وضع تأهل تاثیر مستقیمی نداشته و از معادله خارج شده اند.