شناسایی مکان های ژنی کنترل کننده ی صفات مختلف زراعی آفتابگردان (helianthus annus l.) در شرایط آبیاری معمولی و تنش خشکی

تنش خشکی یکی از عوامل جدی کاهش عملکرد محصولات زراعی است. امروزه با استفاده از نشانگرهای مولکولی و روش تجزیه qtl انتخاب برای صفات کمی و مقاومت به تنش های محیطی را می توان با سودمندی بیشتری انجام داد. به منظور مکان یابی qtl های مربوط به مقاومت به خشکی و صفات وابسته به آن، 72 لاین خالص نوترکیب (rils) حاصل از تلاقی بین pac2 و rha266 در دو محیط آبیاری نرمال و محدود در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال 1389 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح مورد استفاده لاتیس مستطیل 9×8 با دو تکرار برای هر کدام از شرایط آبیاری بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تیمار آبی، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای اغلب صفات مورد بررسی معنی دار است. بین لاین های خالص نوترکیب تنوع ژنتیکی و همچنین پدیده تفکیک متجاوز برای صفات: ارتفاع گیاه، قطر طبق، قطر ساقه، طول دمبرگ، سطح برگ، تعداد برگ، مقدار ماده خشک، تعداد دانه، وزن صد دانه، عملکرد دانه، محتوی کلروفیل و محتوای نسبی آب مشاهده شد. تجزیه qtl برای صفات و شاخص های تحمل به خشکی محاسبه شده، با استفاده از نقشه پیوستگی آفتابگردان که اخیرا توسط نشانگرهای ssr و ژنهای مقاوم به خشکی توسعه یافته است، صورت گرفت. یک تا چهارده qtl برای هریک از صفات شناسائی شد که 1تا 49 درصد از واریانس فنوتیپی را توجیه می کردند. qtl های ظاهرشده نشان دادند، در شرایط متفاوت آبیاری مجموعه ژن های متفاوتی بیان شده و صفات مورد مطالعه را کنترل می کنند. qtl های هم مکان برای صفات مختلف در چندین گروه پیوسته شناسائی شدند که همبستگی فنوتیپی موجود بین صفات را تایید می کند. همچنین با ارزیابی شاخص های تحمل به خشکی شاخص های gmp، mp، hm، yi و sti که بیشترین همبستگی را با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش داشتند، به عنوان شاخص های برتر برای غربال ژنوتیپ های متحمل معرفی شدند. تجزیه خوشه ای بر اساس شاخص های کمی تحمل خشکی و عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، ژنوتیپ ها را در چهار کلاستر به ترتیب با 19، 6، 26 و 19 ژنوتیپ دسته بندی کرد که اکثر ژنوتیپ های مقاوم به خشکی در کلاستر چهارم قرار گرفتند. نتایج حاصل منطبق با نتایج تجریه به مولفه های اصلی بود. نتایج تجزیه qtl نشان دهنده هم مکانی مابین صفات آگرومورفولوژیک و شاخص های تحمل به خشکی بود. شناسایی qtl های هم مکان که بهبود همزمان صفات مختلف را امکان پذیر می سازد، می تواند در بهبود برنامه های انتخاب به کمک نشانگر (mas) و تولید و انتخاب ژنوتیپ های مقاوم به خشکی مفید باشد.