بررسی اثر تعدادی از اسانس های گیاهی در کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات callosobruchus f.(col.; bruchidae). maculatus

سوسک چهار نقطه ای حبوباتcallosobruchus maculatus f. یکی از آفت های مهمی است که لارو آن از ارقام مختلف لوبیا، نخود، ماش، عدس، باقلا و غیره تغذیه می کند و در تمام دنیا به خصوص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری خسارت قابل توجهی به محصولات انباری وارد می کند. این حشره دانه های تیره ی حبوبات را به عنوان میزبان اولیه ی خود مورد استفاده قرار می دهد. در این بررسی، اثرات کشندگی و زیرکشندگی اسانس های گیاهی استخراج شده از 4 گونه ی گیاهی روی پارامترهای زیستی سوسک چهار نقطه ای حبوبات مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به بررسی اثرات بازدارندگی تخمریزی این اسانس ها و تأثیرات دما و رطوبت بر میزان کشندگی آنها نیز پرداخته شد. پرورش این حشره روی دانه های لوبیا چشم بلبلی در اتاقک رشدی با شرایط دمایی 1 26، رطوبت نسبی 5 70% و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی صورت گرفت. آزمایشات زیست سنجی روی حشرات کامل به روش تدخینی انجام گرفت. نتایج lc50 اسانس ها نشان داد که اسانس نعناع فلفلی دارای بیشترین تأثیر روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای بود. درصد مرگ ومیر تجمعی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای با غلظت های مختلف اسانس های اکالیپتوس، گلپرایرانی و ترخون نشان داد که با افزایش زمان در معرض قراردهی با اسانس ها مرگ-و میر بیشتری حاصل شد. این نتایج نشان می دهد که در همه ی تیمارها میانگین مرگ و میر در زمان های بین 6 ساعت تا 24 ساعت در همه ی غلظت ها با یکدیگر اختلاف معنی دار داشتند، ولی میانگین مرگ و میر در اسانس اکالیپتوس در غلظت 06/6 میکرولیتر بر لیتر هوا در زمان های بین 12 ساعت تا 18 ساعت با یکدیگر اختلاف ندارند، در اسانس ترخون هم در غلظت 12/12 میکرولیتر بر لیتر هوا بین زمان های 12 ساعت و 18 ساعت میانگین مرگ و میر با یکدیگر اختلاف ندارند. اسانس های استخراج شده از بعضی از گیاهان، دارای خاصیت نفوذ و تدخینی مناسب بوده و می توانند جایگزین بالقوه ای برای سموم شیمیایی باشند. اثرات زیرکشندگی حشره کش ها (مقدار lc20) روی پارامترهای تولیدمثلی و زیستی مورد بررسی قرار گرفت. از نظر زادآوری و میانگین طول عمر حشرات کامل بین تیمارهای اسانس ها و شاهد اختلاف معنی داری مشاهده شد ولی نسبت جنسی(نسبت نتاج نر به کل نتاج) در بین تیمارهای آزمایشی هیچ گونه اختلاف معنی داری را نشان ندادند. نتایج بازدارندگی تخمریزی اسانس های گیاهی نشان داد بیشترین بازدارندگی تخمریزی در تیمار نعناع (100%مرگ و میر) با غلظت (1/0 میکرولیتر در هر گرم بذر) و کمترین بازدارندگی در تیمار گلپرایرانی (37/9%مرگ و میر) با غلظت (02/0 میکرولیتر در هر گرم بذر) مشاهده شد. براساس نتایج حاصل از gc/ms تعداد 47 ترکیب شیمیایی در اسانس گیاه اکالیپتوس، 21 ترکیب شیمیایی در اسانس گلپر ایرانی، 28 ترکیب شیمیایی در اسانس ترخون و 46 ترکیب در اسانس نعناع فلفلی شناسایی شد. بسیاری از این مونوترپنوئید ها دارای خاصیت حشره کشی بوده و سمیت آنها روی برخی از آفات انباری به اثبات رسیده است. حشره کش های گیاهی از جمله اسانس ها جانشین مناسبی برای آفت-کش هایی می باشند که حشرات به آنها مقاوم شده اند . اسانس ها دارای طیف اثر وسیع هستند و علیه آفات مختلفی به کار می-روند و می توانند به عنوان عامل کنترل بیولوژیک در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (ipm) مورد استفاده قرار بگیرند.