نقش کنش های اجرایی و نگرش در بروز رفتارهای پرخطر ترافیکی

از بین عوامل انسانی، رفتارهای پرخطر رانندگی، به عنوان اصلی ترین عامل در بروز تصادفات ترافیکی مطرح شده است. رفتارهای پرخطر رانندگی به چهار نوع لغزش ها، خطاها، تخلفات پرخاشگرانه و تخلفات معمولی تقسیم می شوند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش عامل های شناختی در بروز لغزش ها و خطاهای رانندگی و نقش نگرش براساس الگوی نظریه رفتار برنامه دار در تخلفات پرخاشگرانه و معمولی رانندگی بود. 110 نفر در این مطالعه شرکت کردند. رفتارهای پرخطر رانندگی با استفاده از پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر مورد بررسی قرار گرفت. سه مولفه از کنش های اجرایی شامل، حافظه ی کاری دیداری، توجه پایدار و بازداری رفتاری به ترتیب بوسیله آزمون های فراخنای دیداری ارقام، عملکرد پیوسته و برو/نرو اندازه گیری شدند. برای سنجش نگرش نسبت به رعایت قوانین رانندگی از پرسشنامه ی محقق ساخته براساس الگوی نظریه رفتار برنامه دار که مولفه های نگرش، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری ادراک شده و قصد را مورد اندازه گیری قرار می داد، استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین کنش های اجرایی، توجه پایدار، قادر به پیش بینی خطاها و تخلفات پرخاشگرانه رانندگی بود. بازداری رفتاری نیز پیش بینی کننده ی معنادار برای لغزش ها، خطاها و تخلفات پرخاشگرانه بود. از بین مولفه های نگرش، نگرش نسبت به پیامد رفتار رعایت قوانین و کنترل رفتاری ادراک شده پیش بینی کننده تخلفات پرخاشگرانه رانندگی بودند. کنترل رفتاری ادراک شده و قصد برای رعایت قوانین رانندگی قادر به پیش بینی تخلفات معمولی در رانندگی بودند. همچنین، لغزش ها، خطاها و تخلفات پرخاشگرانه در گروه میانسال بالاتر از گروه جوان بود. مردان در همه گروه های سنی تخلفات پرخاشگرانه و معمولی بیشتری را نشان دادند. قصد رعایت قوانین در گروه جوان کمتر از میانسال بود. نگرش مثبت نسبت به رعایت قوانین، کنترل رفتاری ادراک شده برای رعایت قوانین و قصد رعایت قوانین در همه گروه های سنی در مردان کمتر از زنان بود. بطور کلی نتایج مطالعه، اهمیت نقش کنش های اجرایی و نگرش را در رفتارهای پرخطر رانندگی مورد تأیید قرار می دهد. بنابراین پیشنهاد تحقیق این است که با هدف کاهش رفتارهای پرخطر رانندگی، ارزیابی از توانایی های شناختی و نگرشی قبل از دریافت گواهینامه و همچنین در رانندگان متخلف صورت گیرد و در صورت نیاز، برنامه های آموزشی جهت افزایش مهارت های کنش-های اجرایی و برنامه های مشاوره ای به منظور تغییر نگرش مرتبط با رانندگی طراحی گردد. کلید واژه ها: رفتارهای پرخطر رانندگی، کنش های اجرایی، نگرش