تعیین میزان تجمع و توزیع فلزات سنگین شاخص نفتی، در رسوبات، ریشه و برگ درختان حرا (avicennia marina) در رویشگاه های پارک ملی نایبند و منطقه حفاظت شده حرا در خلیج فارس

جنگل های مانگرو در زمره غنی ترین و حاصلخیزترین اکوسیستم های دنیا به حساب می آیند که در مقایسه با سایر مناطق تالابی، به میزان وسیع تری مورد استفاده مستقیم انسان قرار گرفته اند. در این پژوهش، شاخص فلزات سنگین نفتی در جنگل های حرا با نمونه برداری از گیاهان و رسوب در دو منطقه خلیج نایبند) عسلویه) و جزیره قشم در سال 1389مورد برسی قرار گرفته است. در مجموع دو منطقه 16 ایستگاه نمونه برداری با تکرار سه تایی از رسوب، ریشه و برگ از هر درخت مشخص شد که سهم هر کدام از مناطق مذکور24 قطعه نمونه برای برداشت رسوب، ریشه و برگ بود. در این مطالعه غلظت فلزات سنگین نیکل و وانادیوم در رسوبات سطحی (صفر تا 10 سانتی متر) رویشگاه حرا (نزدیک دهانه تنگه هرمز) بالاتر از رویشگاه نایبند بدست آمد. همچنین از رسوبات برداشت شده در دو منطقه نایبند و قشم، به بررسی خصوصیات خاک آن مناطق پرداخته شد که از میان پارامترهای اندازه گیری شده رسوب (ph، مواد آلی، ec و بافت خاک(، دو رویشگاه فقط از نظر دانه بندی خاک اختلاف معنی داری دیده شد. همچنین به منظور بررسی میزان تجمع فلزات سنگین در گونه حرا، جنگل های مانگرو استان بوشهر و جزیره قشم تحت شرایط میدانی مورد بررسی قرار گرفت. دامنه غلظت فلزات وانادیوم و نیکل بافت ریشه در منطقه خلیج نایبند به ترتیب 36/8 و 15/6 پی پی ام و برای جزیره قشم نیز به ترتیب 15/20 و 74/15 پی پی ام اندازه گیری شد. همانند رسوب، در ریشه نیز غلظت فلزات مذکور رویشگاه حرا بالاتر از رویشگاه نایبند بدست آمد ولی در بررسی میزان انتقال فلزات به برگ مشاهده شد که هم نیکل و هم وانادیوم در برگ درختان حرا در منطقه ی نایبند بیشتر از رویشگاه حرا در جزیره قشم است. در تحلیل روابط بین پارامترهای مورد اندازه گیری، میزان همبستگی بین نیکل و وانادیوم در رسوبات سطحی، نیکل و وانادیوم در ریشه و نیز نیکل و وانادیوم موجود در برگ درختان رویشگاه حرا همبستگی های خوبی در سطح 1 درصد وجود دارد ولی در رویشگاه نایبند هیچگونه همبستگی بین این دو فلز در بافت ریشه و یا برگ درختان مشاهده نشده است که می تواند بیانگر وجود مداخلات شدید انسانی در منطقه ی نایبند باشد. چنین نتیجه گیری شد که در رویشگاه حرای جزیره قشم غلظت فلزات سنگین بالاتر است. همچنین مشاهدات میدانی آشکار کرد که رویشگاه های مانگرو استان بوشهر مقادیر بالایی از اختلالات مانند ورود فاضلاب های صنعتی، رواناب های آلوده و طیفی از آلودگی هوا ناشی از فعالیت های نفت و گاز در منطقه را دریافت نموده است لازم به ذکر است که میزان فلزات سنگین نیکل و وانادیوم در بافت ریشه بیشتر از بافت برگ و در رسوبات سطحی بیشتر از بافت ریشه ی درختان بوده است. بر این اساس می توان گفت که فلزات نیکل و وانادیوم با وجود انتقال از رسوبات به ریشه و از ریشه به برگ، توانایی تجمع زیستی را ندارند و از افزایش غلظت نسبت به مقدار اولیه ناتوان هستند و این مسئله یک مزیت محسوب شده و می تواند از نگرانی خطرات محیط زیستی و سلامتی مرتبط با این مسئله بکاهد. واژه های کلیدی: آلودگی فلزات سنگین، جنگل های مانگرو ، رسوب ، تجمع، میزان انتقال، تجمع زیستی، رویشگاه نایبند، رویشگاه حرا، avicennia marina