ارزیابی بیمه محصول گندم به عنوان ابزار مدیریت ریسک در شهرستان شیراز

یکی از چالش های مهم و پیش روی تولید محصولات کشاورزی طبیعت ریسکی این تولیدات است که خسارت های زیادی را برای کشاورزان و روستاییان در پی دارد. بیمه محصولات کشاورزی یکی از ابزارهای مدیریت ریسک است که سبب انتقال ریسک از کشاورزان به صندوق بیمه محصولات کشاورزی می شود. اهمیت این مسئله با توجه به تاثیر مثبت بیمه بر ریسک گریزی کشاورزان دو چندان می گردد. بیمه گندم خود از چهار گزینه تشکیل شده است که هر گزینه حق بیمه و حداکثر تعهد مشخصی دارد. به دلیل وجود عوامل متعدد فردی، اجتماعی و اقتصادی پیرامون کشاورزان، عوامل زیادی بر انتخاب نوع بیمه گندم به عنوان یک راهکار مدیریت ریسک تاثیر گذار است. شناسایی این عوامل و جهت دادن سیاست ها به سمت آنها می تواند راهگشا باشد. در این مطالعه، با استفاده از قاعده اول اطمینان درجه ریسک گریزی زارعین مورد مطالعه اندازه گیری شد. سپس براساس متغیر درجه ریسک گریزی و تعدادی متغیرهای کمی و کیفی مربوط به زارعین به بررسی عوامل موثر بر انتخاب گزینه های مختلف بیمه توسط زارعین با استفاده از مدل لاجیت چند گزینه ای پرداخته شد. عدم در دسترس بودن اطلاعات کامل از چگونگی و زمان وقوع خطر عامل بروز مسئله مخاطره اخلاقی در صنعت بیمه است که در این مطالعه با استفاده از یک تابع هزینه ترانسلوگ به بررسی وجود یا عدم وجود آن پرداخته شده است. در نهایت با استفاده از شبیه سازی تصادفی بهترین میزان سطح زیر کشت برای بیمه کردن از نقطه نظر اثر بخشی هزینه تعیین شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه از 221 زارع نمونه در شهرستان شیراز در سال زراعی 90-1389 جمع آوری گردید. نتایج نشان داد که اکثر زارعین مورد مطالعه ریسک گریز می باشند. سن سرپرست خانوار، مدت اقامت در محل مورد نظر، عدم دسترسی به آب، درجه ریسک گریزی، درآمد کشاورزی و غیر کشاورزی اثر معناداری بر احتمال انتخاب حق بیمه 130000ریالی (گزینه اول) بیمه دارند. مدت اقامت در محل مورد نظر، اندازه مزرعه، درآمد کشاورزی، عدم دسترسی به آب و درجه ریسک گریزی از متغیرهای موثر بر احتمال انتخاب حق بیمه 520000 ریالی (گزینه دوم) بیمه می باشند. مدت اقامت، درآمد کشاورزی و عدم دسترسی به آب نیز از جمله متغیرهای اثر گذار بر احتمال انتخاب حق بیمه 76000 ریالی (گزینه سوم) بیمه گندم می باشند. در میان زارعین مورد مطالعه در رابطه با کود ازته که یک نهاده کاهش دهنده ریسک است، مسئله مخاطره اخلاقی وجود دارد، بدین معنی که کشاورزان بیمه شده کود ازته کمتری در مراحل کاشت گندم استفاده می کنند. نتایج حاصل از شبیه سازی بیانگر این امر است که در میان چهار سناریو تعیین شده، سناریو چهارم یعنی بیمه کردن تمام سطح زیر کشت گندم از نظر هزینه ای بالاترین اثر بخشی را برای کشاورز به دنبال دارد.