نقد و تحلیل منظومه شیرین و خسرو هاتفی

چکیده: منظوم? "شیرین وخسرو" سرودهای غنایی است، که توسّط «عبدالله هاتفی جامی» یکی از شعرای خوب قرن نهم و اوایل قرن دهم، به تقلید و تتبّع از منظوم? "خسرو و شیرین"حکیم نظامی گنجوی در 1815 بیت سروده شده است. موضوع این پژوهش نقد و تحلیل منظوم? «شیرین و خسرو» عبدالله هاتفی است. بنابراین، در آغاز به معرّفی هاتفی و پس از آن به بررسی فنون زیبایی شناسی و سبک شناسی این اثر ارزشمند، پرداخته شده و سطح زبانی، ادبی و فکری آن که مربوط به حوز? سبک شناسی است به تفصیل، مورد ارزیابی و نگرش قرار گرفته تا نقاط ضعف و قوّت آن آشکار گردد. این منظومه از نظر تعداد ابیات، بسیار کوتاهتر از منظوم? حکیم نظامی گنجوی است. هاتفی در شیو? داستان پردازی و همچنین سطح ادبی و بلاغی اثر خویش، به حکیم گنجه نظر داشته و از وی پیروی کرده است. با این حال،او شاعری تقلید کار صرف نیست و در موارد بسیاری، برخلّاقیت و استعداد هنری خویش تکیه دارد. اگر بخواهیم این منظومه را ارزیابی کنیم، در خواهیم یافت که این شاعر از دانش آموختگان و آشنایان به رموز شعر و ادبیات فارسی بوده است، چون جوانب فصاحت و بلاغت کلام را تا جایی که توانسته به جای آورده و منظومهاش تا حدّ قابل توجّهی از عیوب مخلّ فصاحت و بلاغت برکنار مانده است. هاتفی از داستانها و تلمیحات قرآنی و نیز ارسالالمثلها به زیبایی استفاده کرده و ارادت خاص وی نسبت به پیامبر و اهل بیت در سروده هایش بخوبی آشکار است. وجود انواع صنایع لفظی و معنوی در این منظومه، نشانگر توانایی و قدرت والای شاعر است، که بهخوبی از عهد? ارائ? آن برآمده. در این میان وجود آرایههایی چون انواع جناس، واج آرایی و همچنین تشبیهات و استعارات بسیار بدیع و زیبا، ازبسامد قابل توجّهی برخوردار گردیده است. همچنین در اثنای متن، به وضعیّت سیاسی و اجتماعی و شعر و ادبیات پارسی در زمان? هاتفی [دور? تیموری] اشاره شده تا عوامل تأثیر گذار بر کلام و ذهنیّت وی روشنتر گردد. در بطن داستان نیز هاتفی بیشتر رو سوی فرهاد دارد و از وی به نیکی و جوانمردی یاد میکند. از سوی دیگر خسرو پرویز، همواره با عشرت طلبیها و شادکامیهای خویش، موجب نابسامانی و بی عدالتی در کشور میشود. امّا شیرین، شاهزاد? ارمنی، که معشوق? خسرو پرویز و فرهاد است، زنی عفیف و پاکدامن معرّفی شده و نامش در این منظومه خوش میدرخشد و حتّی در عنوان، بر خسرو مقدّم شده است.